Arangkada of Leo Lastimosa for May 22, 2010

                        Tuis sa krisis

 

            Human nipasalig ang Metro Cebu Water District (MCWD) nga di maapektahan ang suplay sa tubig sa Sugbo sa makalilisang nga huwaw kay, lahi sa ubang bahin sa nasud nga nagsalig sa dams ug mga suba ang labing dako natong tinubdan naa ilawom sa yuta, ug human sa pasiatab ni Cebu City Mayor Tomas Osmena nga wa magnihit ang atong suplay sa tubig, natinuod ang dugay nang gikahadlokan sa mga Sugbuanon:

·        Nga ang kadagkoan sa MCWD mas nalinga sa pagpagarpar kay sa pagpalambo sa mga tinubdan sa tubig ug pagtagbaw sa labing batakang panginahanglan sa mga konsumidor; ug

·        Nga ang ilang mayor nagpuyo sa iyang kaugalingong kalibotan.

                        -o0o-

            Ang pait nga kamatuoran mao ni:  Bisan sa wa pang El Nino, kuwang nang daan ang suplay sa tubig sa MCWD.  Wa rang kaabot og katunga sa Metro Cebu, nga maoy ilang franchise area, ang ilang nahatagan og tubig.  Kon kasarangan pa lang nga kompaniya ang MCWD, hagbay ra unta silang gilaksian og prangkisa.  Apan wa matandog kay gipanag-iya man sa kagamhanan.  Nga napamatud-an sa makadaghan nang higayon nga wa maglantaw sa kaayuhan sa kinabag-an.

            Inay maningkamot pagpalambo sa suplay sa tubig, ang mga politiko niggamit sa MCWD sa ilang way kinutobang pamolitiko—gihimo lang butanganan sa ilang mga itoy nga igo ra sang nagyangu-yango sa ilang tanang kapritso.

                        -o0o-

            Mas masulub-on ang hulagway sa suplay sa tubig tungod sa huwaw.  Ang produksiyon sa MCWD sa wa pang El Nino nikabat og 170,000 cubic meters matag adlaw.  Nga kuwang nang daan pagtagbaw sa kinatibuk-an nga panginahanglan nga 172,873 cubic meters.

            Tungod sa huwaw, nius-os ang inadlaw nga produksiyon sa MCWD ngadto sa 157,714 cubic meters.  Sa ato pa, mas niburot pa ang kakuwang sa tubig—niabot nag 15,159 cubic meters matag adlaw.  Wa katabang sa kawsa sa MCWD ang hingpit nang paghubas ug pagkabuni sa Buhisan dam, pagkauga sa suba sa Mananga ug subsob nga brownouts sa Visayan Electric Co. (Veco) nga naka-aberiya sa ilang mga bomba sa tubig.

                        -o0o-

            Dugang timaan nga ang mga politiko way tinguha pagdasig sa MCWD pagpangita og mas malungtarung sulbad sa krisis sa tubig:  Si Mayor Osmena mas bilib sa ungo sa tubig kay sa pagladlad og mga tubo pagkuha sa abundang suplay sa tubig sa kasilinganang kalungsoran; ug ang City Hall ug Kapitolyo nipalabi sa pagbugno kinsay dunay gahom pagtudlo sa mga sakop sa MCWD board.

            Ang mas batakang suliran gibutyag sa kandi tagduma sa MCWD, nga sa akong pakisusi maoy labing takos ug kugihan nga nangitag tubag sa kanihit sa tubig:  Gipaningkamotan gyod nila pag-ayo apan natapos na lang ang iyang termino wa nila matultoli hain mahimutang ang tanang tubo sa tubig sa MCWD.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 21, 2010

                        Tarantadong pasidaan

 

            Kon gituohan pa sa mga botante ang mga pasidaan sa nagpatuo nga mga eksperto sa information technology (IT), nga way bilib sa katakos sa Comelec ug Smartmatic-TIM pagpahigayon sa labing unang nasudnong automated nga piniliay, hagbay ra unta silang nagkaguliyang.  Maayo na lang nga mas dako ang ilang kabuot kay sa mga namasangil nga:

·        Di mahuman pagprinta ang 50.7 milyones ka balota;

·        Di mangabot sa tukmang panahon ang PCOS (precinct count optical scan) machines;

·        Di ma-reconfigure ang compact flash (CF) cards ni mahatod sa hilit nga mga isla ug mga lungsod sa di pang piniliay; ug

·        Hingpit gyong mapakyas ang piniliay.

                        -o0o-

            Kapin sa semana human sa piniliay, nahibawo na tang tanan nga:

·        Nalangay apan nahuman pagprinta ang 50.7 milyones ka mga balota ug nahatod sa nagkalainlaing bahin sa nasud sa gitakdang panahon;

·        Nalangay apan nahuman gyod ang paghimo ug naapud-apod sa tukmang panahon ang PCOS machines;

·        Bisan labihan nang apikiha, na-reconfigure ang CF cards ug nakaabot sa labing hilit nga mga bahin sa nasud; ug

·        May pipilang nipalyar, apan kasagaran sa PCOS machines ug CF cards nakatuman sa ilang gimbuhaton ug bisan ang mga lider sa oposisyon ug ubang kanasuran nipasidungog sa piniliay nga usa sa labing ligdong sa kasaysayan.

                        -o0o-

            Apan bisan wa matinuod ang tanan nilang pasidaan, ang nangangkon nga mga eksperto sa IT ug ang nakumbinser nila nga mga pundok wa tungloha.  Hinuon gipasalamatan sa ilang pagpakabana.  Kay ang ilang  kahadlok gisaw-an sa kinabag-an sa katawhan.  Daghang salamat sa taas na uyamot nga kasaysayan sa Comelec sa pagmaniobra sa nangaging mga piniliay.

            Inay moginhawa og luag nga nahitsura ang piniliay, ug inay mangayo og pasaylo sa ilang makapatarantar nga pasiatab nga magkagubot ang katawhan ug ang nasud kon di mobalik sa manumano, ang samang tarantadong mga eksperto ug mga pundok nagduyog na sab karon pagdason sa pangangkon sa whistleblower nga "hocus PCOS" nga nahitabo niadtong Mayo 10.

                        -o0o-

            Kon ila lang untang tarungon pagsusi ang mga pasangil sa nagmaskara nga si "Robin," ilang mabantang ang nisiwil nga mga timaan sa pagpamakak:

·        Kon may CF cards ug PCOS machines nga makalusot sa Comelec servers ang mga tikasan, nganong nagkinahanglan pa man silag gimarkahan nang daan nga mga balota?;

·        Kon P20 ang ilang baligya sa matag boto, nganong gipabayad man nila si Jejomar Binay og P1.4 bilyones nga P140 milyones ra man unta ang kinatibuk-ang obligasyon?;

·        Kon 13 milyones ka boto ang ilang gilaslas gikan nilang Joseph Estrada, Gibo Teodoro ug Eddie Villanueva ug tres milyones ka boto ang napuno kang Noynoy Aquino, diin man padung ang 10 milyon ka boto?; ug

• Kon lima ka milyon ka boto ray gilaslas gikang Loren Legarda, nganong pito ka milyon ka boto may napuno kang Binay?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 20, 2010

                        Bikus-bikos sa PCOS

 

            Kon unsa kanihit ang mga detalye sa mga pasangil sa pagpanikas sa piniliay, mao sab kaabunda ang mga detalye sa Parish Pastoral Council for Responsible Voting (PPCRV) sa ilang pagpanalipod sa kaligdong sa piniliay niadtong Mayo 10.

            Tali sa nagmaskara nga mga namasangil ug sa tinahud nga kadagkoan sa PPCRV ug sa mga tagduma sa Comelec nga gisaligan bisan sa mga pangu sa politikanhong oposisyon, di maglibog ang katawhan pagpili kinsay tuohan.

            Apan alang sa katagbawan sa tanang hingtungdan, atong itandi ang nagkasungi nga mga kasayuran nga ilang gihatag.

                        -o0o-

            Ang nagmaskara nga mga namasangil nihimo ning mosunod nga mga pasangil:

·        Ginamit ang pre-programmed nga compact flash (CF) cards ug gimarkahan nang daan nga mga balota, ang mga tikasan nipada og data pinaagi sa "hocus-PCOS machines" ngadto sa central server sa Comelec tulo ka gutlo sa di pang aktuwal nga transmission sa mga presinto, maong nababagan nang transmission gikan sa tinuod nga PCOS machines;

·        Nanghanyo si Senador Manny Villar sa ilang gibungat nga presyo, si Makati City Mayor Jejomar Binay ra maoy nipaak pagbayad nilag P1.4 bilyones alang sa pito ka milyon ka boto ug tulo ka milyon alang ni Senador Noynoy Aquino (way klaro kon nibayad ba si Noynoy o gipakapin lang siyang Binay);

·        Laing pundok ang gibayran ni Senador Mar Roxas maong naproblema siya karon sa iskutenyo; ug

·        Apil sa sabot nga gilaslasan og unom ka milyon ka boto si Gibo Teodoro, upat ka milyon ka boto si kanhi presidente Joseph Estrada, tulo ka milyon ka boto gikan ni Eddie Villanueva ug lima ka milyon ka boto gikan ni Senador Loren Legarda.

                 -o0o-

            Sa pikas bahin, ang  PPCRV nitataw nga ang kasaypanan sa transmission sa resulta namatikdan sa 29 sa kapin sa 76,000 ka presinto sa tibuok nasud.  Ang kalainan sa mga numero sa PCOS ug sa manumanong iskutenyo naglambigit og 17,000 ka boto (0.07%).  Gitumbok sa PPCRV ang upat ka kasaypanan:

·        May mga boto sa hard copies sa election returns (ERs) apan way botong na-transmit ang PCOS, nakaapektar ni sa 0.01% lang sa mga presinto;

·        Ang mga boto sa PCOS mas gamay kay sa mga boto sa ERs, apan duha ra ka insidente (0.005%);

·        Tukma ang mga boto sa ERs apan wa kaabot og napu ka boto ang gi-transmit sa PCOS, nakaapektar nig 19 ka presinto (0.05%); ug

·        Ang ERs nagpakita nga way nakuhang boto ang tanang katungdanan apan na-transmit sa PCOS ang tukmang mga boto, nakaapektar hinuon ni sa 0.01% lang sa mga presinto.

            Gawas nga gamay rang mga boto nga nahilambigit, ang PPCRV nidason sa pasalig sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) nga way bisan kinsang kandidato nga gituyo pag-igo.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for May 19, 2010

                        Suwat ni Ninoy

            Akong pinanggang anak:

            Kon makaduaw ka sa daghang mga nasud, nakaseguro kong makasaksi kag away sa toro:  Ang matador mosungog sa toro hangtod nga masuko.  Dayon moabot ang yugto nga ang toro, nga nabuang, nagkadugo ug naputos na sa mga pana, makabatyag nga ang iyang kataposan niabot na, mohunong paglangas ug moatubang sa tawong nagda sa puwang panapton ug espada.  Ang mga Katsila nitawag ini og "yugto sa kamatuoran."

            Karong hapon, niabot ang akong kaugalingong yugto sa kamatuoran.  Human sa tigom uban sa akong mga abogado, silang Senador Jovito Salonga ug Lorenzo Tanada, nakahukom ko sa di pag-apil sa husay sa Military Commission.  Sa imong nahibaw-an, gikiha kog illegal possession of firearms, paglapas sa "Anti-Subversion Act" ug pagpatay.

            Di ko representahan og abogado, way mosukitsukit sa mga saksi sa prosekusyon ug di ko manalipod sa akong kaugalingon.  Nagpaabot kong mabilanggo sa tibuok kinabuhi, o patyon sa firing squad.  Tungod sa akong hukom, sama rang gilawog ang akong kaugalingon sa baba sa kamatayon.

            Anak, ang akong hukom iya sa konsiyensiya.  Pagprotesta ni batok sa inhustisya nga gipahamtang batok sa atong katawhan.  Mahimong taphaw ni alang sa kadaghanan, apan mao ni kataposan nakong lakang pagsukol sa diktadura.

            Ikaw ray akong bugtong anak nga lalaki.  Ikay nagda sa akong ngan ug sa ngan sa akong amahan.  Wa koy bahanding ikabilin nimo.  Nabaligya ang tanan natong kabtangan sa akong pag-apil sa politika isip oposisyon.  Ang bugtong nakong ikabilin mao ang ngan nga imong gida.  Gihimo nakong tanan pagpabilin sa akong ngan nga way buling.  Hinaot nga sama ni kalimpiyo dihang ang akong amahan, ang imong apohan, nitunol ini nako.

            Giawhag ko pagpakilimos og kaluoy gikan sa diktador.  Mas maayo pang mamatay kong magbarug uban ang kadungganan, kay sa mabuhing magluhod sa kauwawan.

            Imong apohan, si Heneral Servilliano Aquino, kaduha gisilotan og kamatayon sa mga Katsila ug mga Amerikanhon.  Naluwas siya sa duha ka higayon.  Ang imong apohan, akong amahan, gibilanggo sa mga Amerikanhon.  Naabsuwelto siya.  Ang atong katiguwangan nakigsawo sa kasakit ug kagul-anan sa atong katawhan dihang giulipon sila.  Talagsaon ning kahigayonan alang nako pag-unong sa ginapos natong yutang natawhan.

            Pasayloa ko sa pagsangon sa batan-on nimong abaga sa responsibilidad alang sa atong pamilya.  Higugmaa ang imong inahan ug mga igsuon.  Bantayi ang imong duha ka manghod.  Silang Viel ug Krissy nagkinahanglan sa imong panalipod.  Unongi ang imong inahan sama sa iyang pag-unong nako.  Hinaot nga masunod nimo ang iyang talagsaong hilom nga kaisog.

            Matngoni ang imong kadungganan ug sunda ang imong konsiyensiya.  Way mas bantogang nasud kay sa atong yutang natawhan.  Way mas bantogang katawhan kay sa atong kaliwat.  Alagari sila uban ang tibuok nimong kasingkasing, kusog ug katakos.  Anak, ang ugma naa sa imong mga kamot.

            (Gidawat ni Sen. Noynoy Aquino ang hagit sa iyang amahang si Ninoy 36 ka tuig human sa suwat niadtong Agosto 25, 1973 sa Fort Bonifacio.)

Arangkada of Leo Lastimosa for May 18, 2010

                        Ilad sa CF cards

 

            Kon tinuod nga may gipamaligya nga reconfigured nga compact flash (CF) cards pila ka adlaw sa wa pang piniliay niadtong Mayo 10, giunsa man sila pag-apud-apod sa tibuok nasud?  Ug kanus-a man?  Sa wa pa o human nasakpi nga sayop ang orihinal nga CF cards nga napada sa Smartmatic-TIM?

            Makalusot lang ang "gimaniobra" nga CF cards kon ang mga tigpasiugda may kakonsabo sa tanang ang-ang sa pangandam ug pagpahigayon sa piniliay:

·        Sa Smartmatic-TIM nga maoy nagpada ug sa Comelec nga maoy nagdawat sa CF cards; ug

·        Sa tanang mga sakop sa Board of Election Inspectors (BEIs) ug watchers sa C-Cimpel, PPCRV ug tanang politikanhong mga partido aron lingiw-lingiwan lang nga wa na magkadimao ang pagbasa sa PCOS machines.

                        -o0o-

            Mga numero ang labing epektibong mosukwahi sa pasangil sa "hocus PCOS" sa kampo ni kanhi presidente Joseph Estrada.  Tigpaminaw sa DYAB Abante Bisaya, si Ledoy Mendoza, ang nihatag namo sa mosunod nga mga numero:

·        Segun nilang kanhi senador Kit Tatad ug kanhi senador Ernesto Maceda ang matag CF card gibaligya og tag P30 milyones ngadto sa nipaak nga mga politiko;

·        Ang usa ka CF card mataod lang sa usa ka PCOS machine nga gidestino sa usa ka clustered precinct nga dunay hangtod 1,000 ka rehistradong mga botante; ug

·        Kinsa may buang nga moggasto og P30 milyones aron lang madugangan og 1,000 ka boto?

                        -o0o-

            Kon P30,000 ang presyo sa matag boto, nganong mogamit pa man og CF card nga haskang lisora nga palutson sa di pa kaayo pamilyar nga teknolohiya?  Di ba mas sayon nga kapilian ang naandan nga pagpamalit og mga boto—mas daghan pang makuha nga boto sa mas ubos nga gasto?

            Kon ang kampo ni Senador Noynoy Aquino ang gipasanginlang Estrada nga nakapahimus sa CF cards, nganong iya ra mang mga boto ang niburot nga mas dako man untag puntil si Senador Mar Roxas?  Nakapalit ba sab sa CF card si Makati City Mayor Jejomar Binay maong siyay nag-una sa iskutenyo pagka bise presidente?

                        -o0o-

            Kon tinuod nga gitanyagan silang Estrada og "gimaniobra" nga CF cards, nganong wa man sila motiyabaw?  Sama kakusog sa ilang pagbisto sa giingong pagmaniobra ni Senador Manny Villar sa Philippine Stock Exchange ug sa pag-awhag nga magpa-psychiatric examination si Aquino?  Gawas pa, wa igdungog ang mga sakop sa kampo ni Estrada nga mga talawan, nganong wa man nila paposasi ang mga tawo nga nangahas pagpanental nila?

            Usa ray posibleng katin-awan nganong karong nahuman nang piniliay sila nitiyabaw:  Nakumbinser sila sa sales talk sa "gimaniobra" nga CF cards; nakugang nga naapsan tuod si Villar apan biya gihapon ni Aquino sa iskutenyo; maong mora ron silang mga batang nangyaka ug ningaab sa ilang pagkailad.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com