Saturday, December 04, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for December 5, 2010

        Sekretong di katabonan

    Usa ko sa mahinamon nga nag-atang sa adlaw nga sugdan na pagpagawas ang sekretong mga dokumento sa US Embassy sa Manila nga nakuha sa WikiLeaks.  Ang 1,760 ka cables pulos napada atol sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo, gawas sa usa nga pinetsahan og Hulyo 19, 1994, dihang si kanhi presidente Fidel Ramos pay nagtungkawo sa Malakanyang.  1,758 ka dokumento gipada tali sa Enero 2005 ug Pebrero karong tuiga.
    Sa kataposan nakong susi samtang nagsuwat ini, wa pay bisan usa ka dokumento mahitungod sa Pilipinas nga namantala.  Wa sa New York Times ug ubang media organizations nga gihatagan og pasiunang kopya sa mga dokumento.  Ni sa nagbalhin-balhin nga website sa WikiLeaks.

-o0o-

    Gibasol ni Julian Assange, ang nagtukod sa WikiLeaks, ang pagpanggukod sa Estados Unidos ug alyadong mga nasud batok nila nga maoy hinungdan sa kalangay sa pagpagawas sa sekretong mga dokumento.  Nikumpisal ang WikiLeaks nga kon makapagawas lang sila og usa ka cable matag oras, maabtan sila og 29 ka tuig una makamantala sa tanang dokumento nga ilang gihuptan.
    Kon mao, kanus-a pa man diay makagawas ang mga dokumento mahitungod sa Pilipinas?  Kon way bag-ong eskandalo nga motumaw sa relasyon sa Pilipinas ug Estados Unidos ug ubang kanasuran, kadudahan kon laktawan ba sa WikiLeaks ang mas makapakugang sa 250,000 ka mga dokumento gikan sa ubang kanasuran.

-o0o-

    Apan sa di pa makaginhawa og luag silang Arroyo ug ubang mga opisyal sa Pilipinas nga nahisgutan gyod sa mga dokumento, angay silang pahinumdoman nga wa nay makahunong ning rebolusyon nga nasugdan ni Assange ug sa Wikileaks.  Bisan kapila pa palagpota sa ilang gigamit nga websites, sayon ra silang makapahibawo sa publiko sa bag-o nilang nahimutangan pinaagi sa Twitter, Facebook ug sa tradisyonal nga media organizations.
    Si Assange may makapa-intriga nga pasidaan:  Kon madakpan o mapatay siya, manguhong sa internet ang tanang kopya sa sekretong mga dokumento nga ila nang giandam sa nagkalainlaing servers.

-o0o-

    Bisan pag gipangita na si Assange sa Interpol ug sa nagkalainlaing kanasuran tungod sa arrest warrants nga giluwatan batok niya, wa siya kapugngi pakigsulti sa mga sakop sa media ug bisan sa mga konsumidor sa media.  Ang bag-ong teknolohiya motino nga di siya mapahilom.
    Ang audio file sa pakighinabi ni Assange sa Time Magazine pinaagi sa Skype dihang gisugdan na pagpagawas ang sekretong mga dokumento mabati dinhi:  http://pdl-stream.timeinc.net/time/audio/2010/assange_audio_120110_dl.mp3.  Nakig-chat sab si Assange sa mga tigbasa sa Guardian, pamantalaan sa Britanya nga nahatagan og pasiunang kopya sa mga dokumento, ug mabasa ang mga pangutana ug tubag dinhi:  http://www.guardian.co.uk/world/blog/2010/dec/03/julian-assange-wikileaks.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Friday, December 03, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for December 4, 2010

        Lipat sa sakit

    Padayong nisulbong ang mga kaso sa diarrhea sa Dakbayan sa Danao.  Sa labing uwahing ihap, niabot og 350 ka biktima ang nasud sa mga tambalanan.  Gikahadlokang mas daghan pang nangasakit sa hugaw nga tubig sa Tabok ug kasilinganang mga barangay.  Apan wa maihap kay ang uban nagpabilin sa ilang mga pinuy-anan human nakabati nga nagsugwak nang mga pasyente sa Danao City District Hospital.
    Human sa pagpahimutang sa Tabok ug laing tulo ka barangay ubos sa state of calamity, gikahadlokang madeklarar pa gyong diarrhea outbreak sa laing unom ka barangay.  Gawas sa pagtolda-tolda sa mga pasyente, angayng mohimo ang tanang hingtungdan og mas kusganong mga lakang pagbadlong sa katalagman.

-o0o-

    Ang unang lakang pagsulbad sa suliran mao ang pag-angkon nga dunay suliran.  Apan wa gihapoy kapuslanan kon sayop ang suliran nga gipasanginlan sa pagkatap sa sakit.  Nakugang ko pagkadungog sa pipila ka opisyal sa Kapitolyo ug sa Danao nga nibasol sa pagkaguba sa chlorinator.
    Tinuod nga ang pagkaguba sa chlorinator, ang makina nga mo-anam-anam pagbutang sa tukmang gidaghanon sa chlorine ngadto sa suplay sa tubig, nakatampo sa kahugaw sa tubig.  Apan bisan wa pa magguba, ang chlorinator way mahimo pagluwas sa mga molupyo.  Tungod sa pagsulbong na pag-ayo sa nasagol sa hugaw sa tawo sa tinubdan sa tubig.

-o0o-

    Nga nahitabo tungod sa pagpabaya sa mga nagduma sa water system.  Nganong gitugotan man ang mga molupyo nga magtukod sa ilang mga pinuy-anan ug mga pansayan duol kaayo sa tinubdan sa tubig?  Nganong wa may nakahunahuna pagpatuman sa batakang lagda pagdili sa mga molupyo nga magtungkawo sa tinubdan sa tubig?
    Tungod sa pagdumili pag-ila sa tinuod nga suliran, nalipat ang mga lakang sa pipila ka mga buhatan nga nitabang sa mga biktima:  Gitudlo nilang mga molupyo unsaon pagbutang og chlorine sa tubig sa ilang mga pinuy-anan ug sa pagpabukal sa tubig sa di pa imnon; samtang mamalit og bag-ong chlorinator.  Usahay, mapakapin na lang ang pagtuki sa mas dako ug mas dinaliang panginahanglan paglimpiyo sa tinubdan sa tubig.

-o0o-

    Nga mahimo lang kon mohunong nang kabalayan sa palibot sa tinubdan sa tubig sa Tabok sa paglabay sa ilang hugaw, labi nang gikan sa ilang mga pansayan.  Duna bay igong kaisog ang mga tagduma pag-angkon sa ilang sayop ug pagtul-id ini pinaagi sa pagpabalhin sa kabalayan nga tinubdan sa kagaw sa labing daling panahon?
    Hinaot ang kadagkoan sa Danao mohunong na pagpahiyos sa tinuod nga gidaghanon sa mga biktima sa katalagman.  Hinaot nga magsugod na sila pagsusi sa ubang mga molupyo nga naigo sab sa sakit apan wa modangop sa tambalanan ug nagbuutbuot lang pagtambal sa ilang kaugalingon.  Ug hinaot susihon inay tabonan ang pasangil nga mas daghan ang nangamatay sa sakit.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Thursday, December 02, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for December 3, 2010

        Tanggong sa SK

    Alang sa mga tigpasiugda sa tulo ka adlaw nga seminar nga gisugdan niadtong Miyerkules sa Cebu Grand Hotel, ang ilang gipatambong nga 71 ka chairpersons sa Sangguniang Kabataan (SK) sa Dakbayan sa Sugbo pulos way buot ug di kasaligan.  Maong kinahanglan nga kuhaan sa ilang cellphones ug ang ilang mga ginikanan di tug-anan sa mga numero sa mga kuwarto nga ilang nahimutangan.
    Insulto na ning daan sa mga pangu sa SK sa kabaranggayan, sa batan-ong mga botante nga nipili nila ug sa ilang mga ginikanan.  Nakapasamot sa eskandalo mao nga giusik-usikan pa gyod ang buhis sa katawhan aron pagpahibawo sa mga batan-on nga bisan nakadaog na sa piniliay wa gihapon silay angay.

-o0o-

    Ang seminar sa Department of Interior and Local Governments (DILG) gitawag og, panggunit palihug sa imong lingkoranan ug ginhawa og lawom, ISKOLAR-BOS (Integrated SK Organizational Leadership and Reorientation Program - Basic Orientation Seminar).  Sa ubang bahin sa Pilipinas, tagsa ka adlaw ra; ang mga way lingaw tag-duha ka adlaw; apan dinhi sa ato, ambot nganong gilamian pag-ayong mga tigpasiugda, tulo gyod ka adlaw.
    Gipahibawo sa Grand Hotel nga tag-P3,000 ang kinabaratohan nilang kuwarto ug P6,500 ang kinamahalan.  Ang gasto sa tulo ka adlaw nga kalihokan mokabat sa, panggunit na sab sa lingkoranan, P500,000.  Nga dako na unta og mahimo kon gigamit pa alang sa mas mapuslanong mga proyekto sa kabataan.

-o0o-

    Gitudloan ang mga nanambong sa seminar sa mga mithi nga kinahanglan nilang huptan pagtuman sa ilang katungdanan.  Nakapait mao nga samtang gitudloan sa ilang mga katungod, ang mga tigpasiugda mismo maoy nag-una-una paglapas sa batakan nilang tawhanong mga katungod.
    Inay tudloan sa responsibilidad pagpawong o pagpahilom sa ilang cellphones aron makatingob sa atensiyon sa seminar, ang mga nanambong gikuhaan sa ilang cellphones, makatawag lang sa ilang mga ginikanan ug makadawat og mensahe gikan nila kon tugotan sa mga tigpasiugda.  Ug kon kinahanglang mogawas, kuyogan sa mga tigpasiugda aron segurong mobalik.

-o0o-

    Angayng pahinumdoman ang mga tigpasiugda nga ang ilang aksiyon mas sipa ug mas gamhanan kay sa ilang sulti.  Di silang kaumol og umaabot nga mga lider pinaagi sa pagtanggong ug pag-isip nila nga mga hayop nga segurong masaag ug magkatibuwaag kon di gawongan.
    Kon ang kadagkoan sa DILG ug SK Federation may bisan gamay na lang pagtahud sa napili nga mga SK chairpersons ila untang giila ang ilang mga katungod sa pagdawat o pagbalibad sa imbitasyon; pagtambong o pagpahawa; pagpaminaw o pagbungul-bungol; pagyango o pagsalikway sa ilang mga tambag; ug kinasingkasing nga pagpasalamat sa mga tigpasiugda o matinahuron nga pag-nawong nila nga dakong usik-usik ang ilang salida.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Tuesday, November 30, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for December 1, 2010

                Huboan sa kahayag

 

        Unsa bay tan-aw sa Estados Unidos sa pag-ulbo sa Hello Garci scandal niadtong 2005?  Tinuod bang nahibawo sila sa giingong panagsulti nilang kanhi presidente Gloria Arroyo ug kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano sa wa pamabisto ang higanteng maniobra sa piniliayng presidensiyal niadtong 2004?  Giunsa ba gyod ni Arroyo pagbaraw ang sibaw nga mga awhag sa iyang resignasyon gikan sa mga sakop sa iyang gabinete, ni anhing presidente Cory Aquino ug sa ubang nagpakabana nga mga sektor?

        Tinuod bang gikan sa US ang kasayuran sa kabtangan sa mga Arroyo sa San Francisco?  May papel bang US sa pagbalik sa Tokyo sa ayroplanong gisakyan sa magtiayong Arroyo sa Tokyo para Hawaii?

-o0o-

        Pipila, kon di man tanan, ning mga pangutana mahimong matubag kon mapagawas na ang unod sa 1,760 ka mga dokumento gikan sa US Embassy sa Manila nga nahipos sa WikiLeaks.  Ang online whistleblower nipahibawo nga nahuptan nila ang 250,000 ka diplomatic cables nga gipada sa mga embahada sa US sa tibuok kalibotan sa niaging 44 ka tuig.

        Ang duha ka labing sayong dokumento gipada gikan sa Manila niadtong Hulyo 19, 1994 (panahon ni kanhi presidente Fidel Ramos) ug Nobyembre 21, 2001 (napu ka buwan human nipuli si Arroyo sa Malakanyang).  Ang nahibiling 1,758 ka dokumento gipada sugod niadtong Enero 2005 hangtod sa Pebrero karong tuiga.

-o0o-

        "Unclassified" ang kinabag-an sa mga dokumento nga gipada sa US Embassy sa Manila.  Sa ato pa, di sekreto.  Ang mga press release nga gi-email sa US Embassy nako pulos gimarkahan og "unclassified."

        Apan duna say 749 nga "classified" nga mga dokumento ug 65 nga "secret."  Pila ka adlaw sa wa pa mogawas ang mga dokumento, gipanawgan na sa US ang nahisgutang mga opisyal sa Pilipinas.  Gawas nilang Ramos ug Arroyo, kinsa pa kaha ang uban nilang gitawgan?  Ug kinsa kaha nila ang wa na karoy tarung nga kinatulgan?

-o0o-

        Kadudahan ang tinuod nga kapuslanan sa mga dokumento nga nahipos sa WikiLeaks, ang online whistleblower nga nitingob sa iyang panahon pagbisto sa sekretong mga dokumento.  Pipila sa nanggawas nga mga dokumento mga paniid lang sa mga embahador ug di gyod opisyal nga baruganan sa Amerikanhong kagamhanan.  Ambot may sukaranan ba ang pagpasaka og mga kaso batok sa tinagoang mga transaksiyon base sa mga dokumento.

        Usa sa kapuslanan sa pagbisto sa mga dokumento mao ang paghatag og kahigayonan sa katawhan paglili unsay gihimo sa labing gamhanan nga mga opisyal sa kanasuran sa mga higayon nga gipakaingon nila nga way nagtan-aw.  Nga hinaot magsilbing pasidaan sa mga opisyal nga padayong nagpuyo sa kangitngit.  Nga inihap na lang ang mga adlaw sa di pa sila maapsan, ug mahuboan, sa kahayag.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Monday, November 29, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 30, 2010

Bayad sa kanta

Ubos sa balaod, kon kompositor o magsusuwat ka og kanta, duna kay katungod pagpaningil og bayad sa tanang mopatokar sa imong awit:  Sa direktang mamalit sa imong CDs, mga estasyon sa radyo ug telebisyon nga mosibya sa imong awit, mga pelikula nga moggamit sa imong awit ug bisan sa videoke shops, mga kan-anan, mga buhatan, mga tindahan, mga pamasaherong sakyanan ug ubang publikong mga dapit nga mopatokar sa imong awit.
Sa ato pa, kon mosikat ang imong awit, labi na kon mahimoan og pelikula, mahimo ka nang maghayanghayang nga magpaabot sa royalties.  Nga, agad sa lahutay ug gidaghanon sa mosikat nimong mga kanta, mahimong kasandigan hangtod sa imong mga apo.

-o0o-

Apan nganong masulub-on man ang kinabuhi sa labing bantogan natong mga kompositor ug mga magsusuwat og kanta?  Kini tungod kay sa karaang panahon, mga recording companies maoy hawod.  Sila ray magbuot pilay ihatag nga bahin, kon duna man, ngadto sa kabos ug way alamag nga mga nagmugna sa mga awit.

Usa sa nakapaulbo ni kanhi kongresista Jose "Sir Dodong" Gullas ug nakaaghat niya paghimog sa tinuig nga "Halad sa Sugbuanong Kanta" mao ang nahitabo sa "Kasadya Ning Taknaa" ni Vicente Rubi.  Gawas nga wa bayri sa minilyon ka pesos nga royalties, gipapas pa gyong ngan ni Rubi isip kompositor sa Tinagalog nga "Ang Pasko ay Sumapit."

-o0o-

Karon, mas nakaamgo na ang mga kompositor ug mga magsusuwat og mga awit sa ilang mga katungod.  Apan makaato ba sila pagpaminaw sa tanang sibyaanan, pelikula, kan-anan, tindahan, buhatan, videoke ug sakyanan nga mopatokar sa iyang mga kanta?  Kon makatsamba man, may kuwarta, katakos ug panahon bang mokiha ug maningil sa mga nakalapas sa ilang katungod?
Lisod.  Kon mag-iyahay sila.  Apan kon magkahugpong ang mga kompositor ug mga magsusuwat, mas kapanalipdan ang ilang mga katungod gikan sa mga kawatan ug mga pirata.  Nga maoy labing dakong gimbuhaton ug kapuslanan sa Filscap (Filipino Society of Composers, Authors and Publishers).

-o0o-

Ang Filscap, isip sakop sa kalibotanong kahugpongan nga Cisac (International Confederation of Societies of Authors and Composers) nga nagbase sa Paris, giila sa tibuok kalibotan nga maoy opisyal nga music copyright society sa Pilipinas.
Pagkakaron, ang Filscap dunay kapin sa 784 ka mga sakop nga naglakip nilang Constancio C. De Guzman, Simplicio Suarez, Lucrecia Kasilag, Levi Celerio, Tito Arevalo, Josefino Cenizal, Restie Umali, George Canseco, Lucio San Pedro, Ernani Cuenco, Ryan Cayabyab, Willy Cruz, Jose Mari Chan, Jim Paredes, Danny Javier, Rey Valera, Tito Sotto, Mon del Rosario, Vehnee Saturno and Professor Felipe P. De Leon.  Padayong nag-imbentaryo ang Filscap sa mga kanta sa ilang mga sakop, naningil sa mga niggamit sa mga kanta ug nipatuman sa nauyonan nga paagi pagbahinbahin sa ilang kita.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Sunday, November 28, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for November 29, 2010

KBP Music Fest

Sa usa ka pamilok, mahimong masulbad ang mosunod nga higanteng mga suliran:  Ang pagpalambo sa musikang Pinoy di lang dinhi sa Pilipinas kon dili hasta sa ubang kanasuran sa kalibotan; ang pagpanalipod sa interes sa Pinoy nga mga kompositor ug mga mag-aawit; ug pagtampo sa mga sibyaanan sa radyo sa pagpalambo sa Pinoy nga kultura.
Kini kon magmalampuson ang makasaysayanon nga panaghugpong sa mga haligi sa mga industriya sa musika ug pagpanibya.  Ang pagtinabangay sa CLICK Music Portal Philippines, Inc., Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) ug Filipino Composers Development Cooperative (FILCOMDEC) masuwayan sa labing una ug labing ambisyuso nilang proyekto:  Ang KBP Pop Music Festival.

-o0o-

Nagsugod na ron ang paghukngay sa kaliboan ka entries nga nakaabot sa deadline niadtong Nobyembre 15.  Ang 500 ka entries nga mapilian garantisado nang matokar sa mga sibyaanan nga sakop sa KBP.  Nga ning higayona makaangkon na og bag-ong insentibo--ang matag sibyaanan dunay bahin sa halin sa mga awit nga ilang ipatokar sa kahanginan.
Ang tanang 500 ka semifinalists ug bisan ang ubang mga awit nga wa mapilii i-upload sa website sa Click (http://www.clickmusic.com.ph/).  Diin mapalit ug ma-download ang mga awit sa mga tigpaminaw sa mga sibyaanan.  Nga hatagan og managlahing code o magbutang og button sa Click sa ilang websites aron masubay pilay tukma nilang bahin sa halin.

-o0o-

Usa sa mga tigpasiugda mao si Mon del Rosario, ang bantogang kompositor sa "Sino Ang Baliw" ug "Isang Linggong Pag-ibig."  Niangkon siya nga wa silang kahibawo unsay sangpotanan sa proyekto.  Apan karon pa lang may sulbad na sila sa nalantawang nang daan nga mga suliran:
  • Di ang tanang 500 ka semifinalists ang mapatokar sa mga sibyaanan, busa maghimo sila og 30 segundos nga plugs sa ubang mga awit aron mabatian sab sila; ug
  • Mahimong kapasanginlang mga sibyaanan nga magmugna og bag-ong payola, apan ang kalainan mao nga way itago kay ipahibawo kinsay makabahin hangtod sa kataposang usa ka dako sa halin sa mga awit.

-o0o-

Maapektahan bang kaligdong sa pag-umol sa mga programa sa radyo tungod sa kaibog nga makabahin sa dakong halin sa mga awit?  Mahimo.  Apan sa kapulihay, ang mga tigpaminaw maoy magbuot.  Di kapatuyang ang mga sibyaanan pag-promote sa mga awit nga way halin.  Kay seguro silang biyaan sa mga tigpaminaw.
Tungod sa KBP Pop Music Festival, ang katawhan makapaminaw na sa mga awit nga Pop; Rock/Alternative; Country Ballad; R&B; Gospel/Inspirational/Christmas; Folk/Acoustic; Latin; Instrumental; Jazz; Hip-Hop/Rap; Children; World/Ethnic; Dance/Electronica; ug Novelty/Comedy.  Sa kataposan, may kagawasan na gyod sila pagpili:  Hatagan bag higayon ang lokal nga mga awit?; o padayong magyangu-yango sa hinimo sa mga langyaw?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com