Arangkada of Leo Lastimosa for September 4, 2011

Aninipot ug Tamilok




Iwahig River, Palawan--Ngitngit na pag-abot namo dinhi.  Sama kangiob sa dakong bahin sa 16 ka kilometrong ruta nga among gilatas gikan sa kinapusoran sa Puerto Princesa City.  Ang among traysikol morang langaw nga nisungasong sa pulos naghaguros nga higanteng trak nga makabuta ang mga suga nga among gikasugat.  Apan ang nagbuntaog nga mga punoan sa Akasya nga nag-ambo sa duha ka kilid sa sementadong dan nihapuhap sa pagduda sa kaluwas sa among biyahe.
Wa mi kahibawo unsay nagpaabot namo sa suba.  Giingnan lang mi sa drayber nga makakita mig daghang aninipot.  Dihang nangutana mi lamian bang pagkaon, nitubag siya nga aninipot ray nia dinhi ug kinahanglan ming magbawon og pagkaon.

-o0o-

Ang drayber di tour guide apan siyay naghatod namo sa usa sa labing matahom nga pasundayag sa kinaiyahan sa Palawan.  Ang pasiuna nakong pagkahugno nga gipabayad mi og P600 (para sa bangka nga kasakyan og upat), gipasul-ob mig life vest ug salakot, gisultihan nga way seguro magpakita bang mga aninipot (kay hayag ang buwan) ug ang mga bituon (kay baga ang panganod) ug sa kaataon sa lapad nga suba dihadiha nahanaw sa daw kalasangan sa mga aninipot nga nigakos namo.
Gidid-an mi sa pagkuha og letrato apan gidasig sa pagpasiga sa puwa nga suga sa akong kamera aron mas mopakita ang mas daghang aninipot.  Way baho ang sapa, nangalimyon ang huyuhoy ug napuypoy ang tanan namong kakulba ug kalapoy.

-o0o-

Mas hayag ang siga sa laking mga aninipot kay maoy ilang pangdani sa kababayen-an.  Magkipat-kipat ang ilang hayag duyog sa ilang pagginhawa.  Moginhawa ang mga babaye matag tulo ka segundo samtang ang mga lalaki matag lima ka segundo.
Mobatog lang sila sa mga bakhaw, nipa ug kahoy nga may mga buwak kay dugos ang ilang pagkaon.  Nisanay pag-ayong mga aninipot dinhi tungod sa katimgas pa sa hangin.  Determinado ang nagpakabana nga mga Palaweño pagpanalipod sa ilang kinaiyahan.

-o0o-

Usa nila si Tom, ang among bangkero.  Usa sila sa mga molupyo sa tampi sa suba.  Silay gitahasan sa ABS-CBN Foundation pagpanalipod sa suba ug mga bakhaw.  Pagbugsay sa mga bangka ug paggiya sa mga manan-aw og mga aninipot ang ilang panginabuhi.
Ang pakiglambigit sa katilingban maoy labing epektibong paagi pagpanalipod sa kinaiyahan.  Matod ni Tom nisanay pag-ayo ang mga isda sa Palawan tungod sa ilang pag-amuma sa ilang mga bakhaw, suba ug kadagatan.
Nia ko tungod sa trabaho.  Ilusad karong buwana ang mga sibyaanan sa ABS-CBN sa Palawan karong buwana.  Drayber sa ABS-CBN, si Randy, nga mamasahero sa iyang traysikol human sa trabaho, maoy nidapit namo pagtan-aw sa mga aninipot.  Si Randy, lahi ni Tom, way labot sa turismo.  Aircon technician siya sa wa pa makatrabaho sa ABS-CBN.  Apan siya, ug ang Tamilok nga wa namo matsambahi sa mga kan-anan, ang hinungdan nganong magbalik-balik mi ug ang akong asawa sa Palawan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 2, 2011

Budhi sa suholan


Ambot tungod ba kaha sa pag-insistir sa mga negosyante hangtod sa kataposang gutlo nga itlog ang ihatag sa mga mamumuo, o sa pagbalikbalik sa National Economic Development Authority (Neda) ug Department of Trade and Industry (DTI) nga luya ang mga negosyo sa Sugbo ug Central Visayas sa paghatag og bisan unsang uminto, mas dako kay sa gipaabot ang P20 nga uminto sa suholan nga giaprobahan sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7).
May sukaranan silang Atty. Ernesto Carreon ug Marianito Ventura, labor sector representatives sa RTWPB 7, pagsalikway sa nauyonan nga kantidad.  Apan ang mga anak sa singot nga gisigehan og insulto nilang DTI 7 Director Asteria Caberte ug kaubanan nangandam nang daan sa mas gamayng uminto.  Kon duna man.

-o0o-

Wa na magpasabot nga makiangayon ang usbaw.  Sakto si Atty. Carreon:  Ang P20 mas gamay kay sa P18 nga uminto nga naumol kapin sa tuig nang nilabay atubangan sa mas ubos nga bili sa peso, mas taas nga presyo sa lana, mas taas nga plitehan ug mas taas nga presyo sa inadlawng palaliton.
Mas nabiyaan ang atong suholan sa Metro Manila.  Kay mas dako ang ilang kataposang uminto (P22) ug mas sayo nga napatuman (Mayo 9).  Tungod sa pagtugot sa gobyerno sa mas taas nga presyo sa lana ug LPG dinhi sa ato, mas lisod ipasabot nganong labaw og P121 ang minimum nga suholan sa kaulohan (P426 ang ila, P305 ra ang ato, wa pa gani mahibaw-i kanus-a mapatuman).

-o0o-

Duha ka buwan ang nilabay, ang mayoriya sa mga sakop sa RTWPB 7 niinsistir pa nga way sukaranan ang bisan unsang uminto sa suholan.  Unsa may nahitabo niadtong Hulyo ug Agosto nga niuyon na man sila karon sa P20 nga uminto?  Gihuptan nang daan sa ilang mga buhatan ang mga numero sa pagbarato sa peso ug pagmahal sa lana, plitehan ug mga palaliton.  Nganong nipili man sila sa pagpamostura?
Kinsa may mopatubag nilang Caberte, Neda 7 Director Efren Carreon ug Management Representatives Charles Streegan ug Hidelito Pascual sa pagpalabi sa ilang opinyon kay sa di malalis nga mas pait nga kahimtang sa mga mamumuo?

-o0o-

Ang Kongreso, nga maoy orihinal nga naghupot sa gahom pagtakda sa suholan, angayng mosusi sa salida sa wage boards matag karon ug unya.  Kon wa pa magpabaya ang atong mga magbabalaod, kay gipalabi ang way kapuslanan nilang mga raket, kalikayan unta kining makauuwawng eskandalo nga mas nabiyaan na pag-ayong Sugbo ug ubang mga lalawigan sa Metro Manila nga nabuhong nang daan sa tanang infrastractura ug ekonomikanhong kalamboan.
Ang Kongreso angayng mopahinumdom sa mga sakop sa wage boards nga di sila independenteng republika.  Nga makapatuyang sa ilang gibati.  Sa ingon, makaamgo silang Caberte ug kaubanan nga, bisan sa ilang ka-feeling hawod, mga suluguon ra diay sa katawhan.  Nga ang mayoriya mga anak sa singot.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 1, 2011

Paugat sa suholan


Sa di pa motuo ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB 7) sa ilang propaganda nga independente silang republika, nga makahimo bisan unsay ilang gusto mahitungod sa suholan sa mga anak sa singot sa Sugbo ug Central Visayas, angay silang pahinumdoman nga:

• Ang ilang gahom di orihinal, kay hinatag ra sa Kongreso kansang mga sakop nalinga sa ubang mga gimbuhaton (hinaot nga mas mahinungdanon) kay sa tinuig nga pagtuki sa suholan;
• Ang ilang trabaho mao ang pagsubli, di ang pagluok, sa suholan sa mga mamumuo; ug
• Tinudlo sila ni Presidente Noynoy Aquino nga hagbay rang nag-apura sa pagpa-uminto sa suholan.

-o0o-

Nagkadugay, nagkataphaw ang mga pangangkon sa mga representante sa gobyerno ug mga negosyante sa RTWPB 7 nga way sukaranan ang pagpausbaw sa suholan.  Septiyembre na ug busa nisamot pagsiwil ang ilang opinyon nga huyang ang lokal nga ekonomiya ug mameligrong manera ang mga negosyante kon moluwat og bag-ong wage order.
Busa mapaubsanon ko nga moawhag sa mga sakop sa RTWPB 7 sa paghukngay nga mga numero sa ekonomiya nga mas mahikap kay sa ilang naandang kahakog:

• Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) niingon nga ang ekonomiya takos nga makahatag og hangtod P25 nga uminto sa suholan; ug
• Napatuman na ang P426 nga minimum nga suholan sa Metro Manila ug wa pay bisan usa ka negosyo nga nanera.

-o0o-

Tulo ka dagkong job fair ang mosugat sa buwan sa Septiyembre karong tuiga.  Kaliboan ka trabaho ang ma-aplayan--ug hinaot nga motakdo sa educational attainment, o kasinatian sa trabaho, o pagbansay-bansay nga nakuha--sa mga aplikante sa mosunod nga kalihokan:

• Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Bais City sa Negros Oriental karong Huwebes ug Biyernes, Septiyembre 1 ug 2;
• Kapamilya Local ug Overseas Job Fair sa Naga City sa habagatang Sugbo karong Biyernes, Septiyembre 2; ug
• Kapamilya Mega Local Job Fair sa Abellana National School Gym karong Sabado, Septiyembre 3, ubos sa pagduma sa Department of Manpower Development and Placement (DMDP) sa Cebu City government.

-o0o-

Dul-an sa duha ka gatos ka bags sa dugo ang natigom sa Kapamilya Blood Donation Campaign tibuok adlaw niadtong Lunes, Agosto 29, National Heroes Day.  Bisan holiday, ug inay mopahuway o mamakasyon o magkiat-kiat, ang blood donors nagpanon aron pagsunod sa bayanihong buhat sa atong katiguwangan--ang paghatag og dugo, ang gasa sa kinabuhi--paingon sa duha ka buwag nga venues sa kalihokan:

• Sa main lobby sa Chong Hua Hospital sa uptown area sa Dakbayan sa Sugbo; ug
• Sa Gaisano Grand Fiesta Mall sa Tabunok, Talisay City uban sa Philippine National Red Cross (PNRC).

Kay ang usa ka bag nga dugo makaluwas man og hangtod sa tulo ka kinabuhi, kapin sa 500 ka kinabuhi ang matabangan sa bag-ong mga bayani.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 31, 2011

Kaluoy sa OFWs

Aplikante og trabaho sa gawas sa nasud nidangop sa BMPM (Bayan Mo, i-Patrol Mo!) sa DYAB Abante Pa, Bisaya aron pagreklamo nga gitanggong sa usa ka employment agency ang iyang pasaporte.  Kini tungod sa iyang kapakyas pagbayad sa P3,000 sa medical examination, letrato ug ubang panginahanglan.  Naneguro ang ahensiya nga makabayad ang aplikante sa iyang obligasyon.  Labi na nga gibakwi na niya ang aplikasyon.

Ilegal ang gihimo sa employment agency.  Giklaro na sa mga hukmanan ug nagkalainlaing mga buhatan sa gobyerno sa makadaghan na uyamot nga higayon nga di mahimong tanggungon ang pasaporte tungod sa utang sa pribadong mga kompaniya, o bisan sa utang sa buhis sa gobyerno.

-o0o-

Gitawgan dayon nilang June Berongan ug Tisha "Inday Tikay" Ylaya, mga tagduma sa BMPM, ang gireklamohan nga ahensiya.  Ang babayeng tagduma nipasabot dayon nga mahimo pang laslasan ang P3,000 nga bayranan kon tarungon lang sila og istorya sa aplikante.  Matod niya mahimong di na lang sila mangolekta sa P500 nga bayranan sa withdrawal letter ug sa laing bayranan sa letrato.  Bisan ang P1,500 sa medical exam mahimo ra gihapong sabutsabotan.
Nganong pabayron man ang aplikante og P500 sa pagbakwi sa iyang aplikasyon?  Nganong mahal man kaayo ang medical exam, letrato ug ubang bayranan?  Ug nganong nikalit man lang og hiyos dihang nidangop nang aplikante sa radyo?

-o0o-

Gidasig namo ang aplikante sa pagdangop sa Philippine Overseas Employment Agency (POEA) nga maoy naghatag og lisensiya sa employment agencies.  Di siya maoy una, ug nahadlok ko nga di maoy kataposan, nga biktima ning dugay na kaayong raket sa mga ahensiya pagtanggong sa mga pasaporte.
Daghan nang nasakpan ang gobyerno apan wa pay bisan usa nga napasakaan og kasong kriminal.  Pulos ra pasidaan ang nadawat sa employment agencies nga nitanggong sa mga pasaporte.  Hinaot nga mas kusganon nang mga lakang ang himuon aron wa nay dugang aplikante nga maabusohan.

-o0o-

Ang gireklamohan nga ahensiya niinsistir nga ang pagtanggong ra sa pasaporte ang ilang bugtong garantiya nga makabayad ang mga aplikante.  Kay lahi sa ubang karibal nga mga ahensiya, segun sa tagduma, wa sila mangolekta og placement fee.
Nga laing salawayon nga raket.  Madani tuod pag-ayo ang daghang aplikante sa magsinggaak nilang propaganda nga way placement fee.  Uwahi nang madiskubrehan nga mabunalan gihapon ang mga aplikante og mga bayranan nga bunyagan og laing ngan.  Apan kasagaran mas dako pa kay sa placement fee.  Nga, ubos sa mga lagda nga kanunay sang mataligam-an pagpatuman sa POEA ug ubang mga buhatan sa gobyerno, di molapas sa usa ka buwan nilang suholan.
Kaluoy sa aplikante nga nidangop sa BMPM ug ubang sama niya.  Kay klarong nagkonsabo ang POEA ug employment agencies paglawog nila ngadto sa tirong.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 30, 2011

Kayamukat ni Noynoy



Laing problema sa nagkayamukat nga pagpanghatag sa fuel subsidy cards ubos sa Pantawid Pasada Program ni Presidente Noynoy Aquino:  Ang pipila pa lang ka smart cards nga naapud-apod (wa pang kaabot og 30% sa labing uwahing ihap sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud) gi-negosyo sa pipila ka PUJ operators, inay ihatag ngadto sa ilang mga drayber nga maoy tinuod nga beneficiaries.
Resulta ni sa usa sa labing dakong buslot sa programa:  Ang mga drayber nga maoy gustong tabangan di direktang makakuha sa smart cards.  Kay operators ray makahimo pagdawat.  Ang bugtong mahimo sa mga drayber mao ang pagpangaliya nga palabihon sa operators ang simpatiya, di kahakog.

-o0o-

Ang ka-brayt sa mga naglibot ni Presidente Aquino nagmalampuson pagbutang og daghang sapaw sa proteksiyon sa smart cards--may franchise number, may chassis number ug may license plate number sa sakyanan aron pagseguro nga ang rehistrado ra gyong PUJs ang makadawat sa benepisyo.
Apan way bisan usa nila nga nakahunahuna unsaon pag-diretso paghatag ang cards ngadto sa mga drayber.  O kon unsaon pagbadlong ang PUJ operators nga gipasanginlan nga namaligya sa cards ngadto sa mga drayber baleg P500 matag usa (ang matag card may sud nga P1,050).  Klarong pulos naglutaw sa ilang plano.  Kon may nakahigayon pa lang unta pagpatugkad sa ilang tiil sa yuta, kalikayan unta ning kaguliyang.

-o0o-

Mao diay tingali nga nangopya na lang si Aquino sa mga programa sa pamunoan ni kanhi presidente Gloria Arroyo--apil nang 4Ps (Pantawid Pamilyang Pilipino Program) nga kusganon niyang gisaway sa diha pa sa oposisyon.  Nabalaka diay tingali nga mabulilyaso na sab kon mag-umol og ilang kaugalingong mga programa pagtabang sa labing nagkinahanglan nga mga hut-ong sa katilingban.
Unsaon man pagkab-ot ang kausaban nga iyang gisaad kon ang labing dagkong mga programa nga iyang gipatuman pulos kinopya sa nangalisbong pamunoan?  Mokalit ba lang kanindot ang samang mga programa, nga kaniadto rang gi-kuwestiyon, tungod lang kay siya nay nagpatuman?

-o0o-

Ang akong gikahadlokan mao nga nagsugod na og sud ang garbo sa pamunoang Aquino.  Timaan ini mao ang ilang pagdumili pag-usab sa Pantawid Pasada Program bisan klaro nang wa magkadimao.  Hangtod karon way bisan usa sa mga tigpasiugda nga nangayo og pasaylo ug niangkon og responsibilidad sa higanteng pataka.
Maong nabalaka na ko sa ilang pagsalikway sa tanang pasangil sa pangurakot sa 4Ps nga gigahinan og binilyon ka pesos.  Ang sibaw nga mga reklamo sa kaligdong pagpanglista sa beneficiaries ug ang nabisto nga pagpamaligya sa ATM cards sa beneficiaries ngadto sa loan sharks maoy pipila lang sa mga timaan nga ang programa posibleng di maoy tinuod nga tubag, hinunoa mahimong makapasamot pa, sa lapad nga katimawa nga padayong nahiagoman sa kinabag-an sa atong katawhan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for August 29, 2011

Krimen sa RTWPB

Napapas ang bisan unsang nahibilin nga pagduda kinsay tinuod nga hawod sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) sa Central Visayas atol sa public hearing nga ilang gipatawag sa niaging semana pagpaminaw sa mga uyon ug supak sa uminto sa suholan.

Dihang gisugdan na ni Atty. Ernesto Carreon, usa sa labor sector representatives, pagsaway si DTI Regional Director Asteria Caberte, usa sa mga representante sa gobyerno, tungod sa hugtanong pagsupak sa usbaw, gihunghongan dayon ni Caberte si Labor Regional Director Exequiel Sarcauga, tsirman sa RTWPB 7.  Kinsa nisuwat sab dayon og note ug gitunol nganong Carreon.  Pagkabasa ni Carreon sa mubo nga mensahe, gitapos dayon ang iyang pakigpung.

-o0o-

Hangtod kanus-a man silang Sarcauga, Carreon ug kaubanan nga magpa-ituy-itoy ni Caberte?  O, ang mas maayong pangutana, kanus-a man sila magsugod pagbarug alang sa ilang gituohan nga matarung, bisan unsa pay sulti ug bisan unsaon pa sila og baraw nilang Caberte ug sa iyang mga kakonsabo?
Kon hangtod karon nagtuo pa si Sarcauga nga ang iyang gimbuhaton mao ra ang pagbuak kon magtabla ang botasyon mas maayong mamutos siya sa labing daling panahon.  Kon nagpaabot gihapon nga magkauyon ang labor ug management, angayng magsugod og pangaliya alang sa milagro.  Hinaot nakaamgo na si Sarcauga nga ang iyang kataphaw ug katalawan maoy nakahikaw sa mga anak sa singot sa Central Visayas sa makiangayon nilang bahin sa produksiyon.

-o0o-

Ang kaluod sa katawhan sa nangalisbong eskandalo nga gipasundayag sa mga sakop sa RTWPB 7 gipadayag nila sa mosunod nga mga sugyot pinaagi sa text messages nga nadawat sa "Arangkada" sa DYAB Abante Pa, Bisaya!:

• Angayng palingkuron sab sa RTWPB 7 ang mga representante sa Petron, Shell ug Chevron aron pagseguro nga sige lang uminto;
• Tungod sa presensiya nilang "Sar-cagaw" ug "Ca-dirty," ang RTWPB angay nang tawgon nga Regional Tripartite Waste Processing Board; ug
• Kon dunay naglibog unsang matanga sa basura ang taga RTWPB, malata ba o di malata, angay silang ideklarar nga residual waste, pasabot di na gyod kapuslan pa.

-o0o-

May mas mapuslanon hinuong mga sugyot mahitungod sa nalangay na pag-ayong trabaho sa mga sakop sa RTWPB 7 sa ilang duha ka sunudsunod nga tigom karong Agosto 31 ug Septiyembre 1:

• Angayng itandi ang presyo sa nag-unang palaliton sa Agosto sa niaging tuig, kanus-a giluwatan nilang kataposang wage order, sa mga presyo sa Agosto karong tuiga, kana kon tinuod gyong may price monitoring ang DTI ug kana kon, lahi ni Caberte, may motuo pa sa mga numero sa ilang buhatan; ug
• Angayng patubagon silang Sarcauga, Caberte ug ubang mga sakop sa RTWPB 7 sa labing dako nilang krimen:  Ang pagtugot sa P141 nga kalainan sa inadlawng minimum nga suholan sa Central Visayas (P285) ug Metro Manila (P426).  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com