Arangkada of Leo Lastimosa for December 2, 2007

       KUDETA SA 1989

 

       Dihang gilusad ni Gringo Honasan ang labing seryusong kudeta batok sa pamunoan ni kanhi presidente Cory Aquino niadtong 1989, hilaw pa kaayo kong reporter nga wa pa kasuway pagduma og tulomanon sa radyo nga ako rang usa.  Maong labihan nakong hibunga nga dihang ang amo na lang sibyaanan ang nagtingog (kay gitak-opan na sa mga alyado ni Gringo ang ubang sibyaanan sa Sugbo), nabatyagan na lang nako nga ako na lang usa ang nahibilin sa announcer's booth.

        Nangutana ko sa technician kon hain na ang tinuorayng tagduma sa among live coverage sa kudeta, apan igo lang kong giingnan nga nigawas na sa sibyaanan kay may gitambongan nga mahinungdanong tigom.  Maong napugos ko pagpadayon sa coverage ginamit ang limitado kaayo namong mga kahimanan.

-o0o-

        Niadtong higayona, ang bugtong namong mga tinubdan sa balita sa kaulohan mao ang teletype machine sa Philippine News Agency (PNA) ug ang mga sibyaanan sa Manila nga mabati dinhi, sama sa Radyo ng Bayan ug Radyo Veritas; samtang ang among gisaligan sa mga balita gikan sa gawas mao ang Voice of America (VOA) ug British Broadcasting Corp. (BBC).

        Aron makalahutay ko pagsubay sa mga panghitabo sa kaulohan, gisal-ot nako pagpabati ang mga labing bag-ong kalamboan sa kudeta pinaagi sa nahisgutang mga sibyaanan.  Dihang gipabati nako ang taho sa Radyo Veritas nga naapiki nang mga rebeldeng sundawo tungod sa pagtabang sa Estados Unidos sa administrasyong Aquino, gitawgan sa pangu sa mga rebeldeng sundawo sa Sugbo ang technician ug gipahinumdoman nga ang hinungdan nga kami na lay nagtingog mao nga ang ila rang bahin maoy among isibya.

-o0o-

        Naglibog nang linghod nakong panghunahuna:  Rebelde na ba diay ang among sibyaanan?  Kay wa na man igkita ang among kadagkoan, napugos ko pagtawag sa pangu sa kahugpongan nga nanag-iya sa among sibyaanan.  Nabalaka kong mopadayag siyag suporta sa rebelyon ug di na kong kahibawo unsaon pagpadayon sa among sibya.

        Dihang giawhag niyang katawhan nga mangaliya alang sa kalinaw, nakaginhawa kog luag nga wa pa diay mi mahalin ngadto sa mga rebeldeng sundawo ug nagpadayon sa akong pagsunod sa mga panghitabo sa kaulohan.

-o0o-

        Kay naklaro na mang dumadaog ang puwersa sa gobyerno, ang kadagkoan sa militar ug sibilyan nga kagamhanan nga naglikay-likay sa among mga tawag pagsugod sa kudeta isog nang nanawag, ang usa niadto gyod gani sa sibyaanan, aron pagpasangil nga nagpagamit mi sa mga rebelde.  Wa hinuon silang kalahutay dihang gisumbalik nako silag pangutana nganong wa manubag sa nahauna namong mga tawag nila.

        Human sa way kinutobang coverage, puwerte nakong pagawa ug taas kaayong akong tug.  Wa na kong kasaksi giunsa pagsagang sa mga tagduma ang pagsuway sa kagamhanan pagtak-op namo.  Didto nako naamgohi nga ang labing maayong paagi paglingkawas sa labihang kalibog mao ang pagtug-an sa kamatuoran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for December 1, 2007

          UNSAY IMONG MAHIMO?

 

          Kon kumbinsido kang nangawat si Pres. Arroyo sa katigayonan sa nasud, kon kumbinsido kang nanikas siya sa piniliay ug nga kinawat ang iyang mandato, kon kumbinsido kang ang mga tawong naglibot niya, inay mobadlong sa kahiwian, nagtinabangay na hinuon pagtilok sa namiyahok nang nasudnong panudlanan, ug kon kumbinsido kang inay panalipdan ang kaligdong iya na hinuong gipahimuslan ang mga institusyon aron pagtino nga magpabilin siya sa gahom, unsa may imong mahimo?

          Di siya makiha sa korte kay immune from suit hangtod sa pagkapupos sa iyang termino sa 2010.   Di na siya ma-impeach kay gibasura na sa House of Representatives ang labing uwahing impeachment complaint batok niya.  Di matarung pag-imbestigar ang mga pasangil batok niya kay padayon niyang gigawongan ang House ug di niya patungahon ang iyang mga opisyal sa Senado.

          Di ba ka matental pagpaluyo ni Sen. Antonio Trillanes IV?

-o0o-

          Apan si Juan Mercado sa Press Foundation of Asia nitataw atol sa KBP Cebu Forum sa Tara's Café nga di ganahan ang kinabag-an sa katawhan sa laktod nga mga paagi pagkab-ot og kausaban.   Gikutlo niyang pagtuon nga nagpakita nga ang mga kabos, sama sa mga adunahan, ganahang mosubay sa mga lagda.  Matod ni Mercado ang middle class, nga maoy agresibong niduso sa kausaban, wa mosanong sa awhag ni Trillanes sa pagkuyog sa iyang pag-alsa sa Manila Peninsula aron pagpalagpot ni Arroyo sa katungdanan.

          Mga dumadapig ni Trillanes nipasabot hinuon nga ang kapakyas sa katawhan pagtapok sa Makati tungod kay wa silay nadawat nga pasiunang pahibawo, ni igong lugway sa paglihok, sa wa pa babagi sa kapolisan ang tanang agianan paingon sa Pen.   Sa iyang bahin, si Lahug Barangay Capt. Mary Ann delos Santos nagtuo nga ang kinabag-an sa katawhan nahadlok nga way kaayuhang mahatag sa nasud si bisan kinsang laktod nga mopuli ni Arroyo.

-o0o-

          Si Butch Guillen sa Full Gospel Businessmen's Fellowship International, nga mao say nanag-iya sa Tara's, nidangop sa mas mapailubong paningkamot sa kausaban.   Ang ilang advocacy for righteousness naglakip sa mga pakigpung sa nagkalainlaing bahin sa nasud ni Chief Justice Reynato Puno, kansang kawsa alang sa kaligdong hingpit nilang gipaluyohan.

          Kumbinsido silang Guillen ug kaubanan nga ang balaanon rang panabang ang makahaw-as sa katawhan gikan sa nagbuntaog ug way kinutoban nga mga pagsuway.

-o0o-

          Silang PRO 7 Director Ronald Roderos ug KBP Cebu Chairman Edward Abad nagkauyon sa panginahanglan pagsubli sa relasyon sa media ug kapolisan atol sa mga kaguliyang sama sa niulbo sa Pen niadtong Miyerkules.   Matod nilang Roderos ug Abad angayng dugangan ang mga probisyon sa operations manual sa PNP ug code of ethics sa media organizations ginamit ang mga leksiyon sa Oakwood ug Pen.

          Dako ang gimbuhaton.   Apan andam silang mohimo sa unang lakang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 30, 2007

          NASAYOP SIYA

 

          Kon naglaom si Pres. Arroyo nga wa tuohi sa katawhan ang mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok niya, nasayop siya.  Kon nangandoy si Arroyo nga magpabilin sa katungdanan bisan sa daghang ebidensiya sa pagpanikas ug pagpangawat nga gipasangil batok niya, nasayop siya.  Kon naglaom si Arroyo nga makatiwas sa termino bisan sa iyang paugat nga pagdumili pagtubag sa sibaw nga mga pasangil sa panikas ug pagpangawat batok niya, nasayop siya.

          Kon nagsalig si Arroyo nga magpabilin siya sa gahom tungod sa gipatuo nga way mapili sa iyang mga kaatbang, nasayop siya.   Kon nagdahom si Arroyo nga pul-an nang katawhan kay wa gyod matarung paghusay ang kadaghan na gisubli-subli nga mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok niya, nasayop siya.

-o0o-

          Kon nagpaabot si Arroyo nga dawaton na lang sa katawhan ang pait nga kamatuoran nga mahimong may sukaranan ang mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat batok niya apan wa silay mahimo kay way laing takos nga makapuli niya, nasayop siya.   Kon naghunahuna si Arroyo nga pasagdan siya kay duha na lang ka tuig ang nahibilin sa iyang termino, nasayop siya.  Kon nagtuo si Arroyo nga di na siya mapalagpot tungod sa gisubli-subling pasidaan nga magkaguliyang lang ang nasud kon tangtangon siya sa katungdanan, nasayop siya.

          Kon naglaom si Arroyo nga piyongan na lang sa katawhan ang tanang mga pasangil sa pagpanikas ug pagpangawat tungod sa iyang pag-angkon og kredito sa paglig-on sa peso batok sa dolyar, nasayop siya.   Kon nangandoy si Arroyo nga malubong na lang sa kalimot ang mga pasangil sama sa ubang dagkong mga anomaliya sa kasaysayan, nasayop siya.

          Kon nagtuo si Arroyo nga padayong mahaylo ug mahudlat ang mga tawo ug kahugpongan nga nakigbisog alang sa katarung ug makiangayon nga kausaban, pinaagi sa way pupanagana ni kukaikog nga paggamit sa puwersa sa militar ug kapolisan ug sa nasudnong panudlanan gikan sa buhis sa katawhan, nasayop siya.

-o0o-

          Kon nagdahom si Arroyo nga tugotan lang sa minilyon ka mga botante nga nipadaog ni Trillanes batok sa iyang sikit nga mga alyado nga silang Michael Defensor, Prospero Pichay ug ubang mga trapo nga maanugon ug isalindot lang ang ilang mga boto, nasayop siya.   Kon nagsalig si Arroyo nga pasagdan lang ang iyang paghikaw sa katungod ni Trillanes pagrepresentar sa katawhan nga ligdong nga nipili niya, bisan sa tanang panamastamas nga gilusad sa kinatibuk-ang makinarya sa administrasyon, nasayop siya.

          Kon nagpaabot si Arroyo nga paundayonan lang sa katawhan ang iyang paggamit ug pagpahimus sa nagkalainlaing mga institusyon aron lang magpabilin siya sa gahom, nasayop siya.   Kon naghunahuna si Arroyo nga mangiyugpos ug maghinan-aw lang ang katawhan sa iyang determinadong paningkamot pagtago sa kamatuoran ug pagyatak sa kaligdong, nasayop siya.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 28, 2007

                   ROXAS v. VILLAR

 

          Kon panindotay lag tahud sa politika ang hisgutan, daog nang daan si Senador Mar Roxas pagka presidente sa 2010:  Gawas nga anak siya sa bantogang kaatbang sa diktadurang Marcos, si Senador Gerry Roxas ug apo siya sa ikatulong presidente sa republika, si Manuel Roxas, nabinlan pa gyod siyag nagbuntaog nga katigayonan nga kahadlokan sa mga kaatbang nga nagpakilimos lang sa tampo sa mga tigpaluyo.  

          Apan ang labing dakong babag sa damgo ni Roxas mao si Senate President Manny Villar.   Nga way pupanaganang nisangyaw sa talagsaon niyang kalamposan----ang kabos niyang kagikan ug ang kalapad na karon sa iyang mga negosyo----mahimo sang maangkon sa kinabag-an sa katawhan kon duna silay kakugi ug lahutay.   Ug napilian sang Villa rang 2010 nga maoy tukmang panahon pagtuman sa iyang ambisyon pagpangu sa nasud.

                   -o0o-

          Klarong silang Roxas ug Villar ang gipasabot ni Senadora Miriam Defensor-Santiago sa iyang pag-ingon nga ang magbugno sa 2010 maoy ang duha ka bilyonaryong mga elepante ug pipila ka hulmigas.   Ang labing dakong politikanhong kalihokan karong semanaha mao ang pormal nang pagpuli ni Roxas isip pangu sa Liberal Party niadtong Lunes ug ang pagpangu ni Villar sa pagsaulog sa ika-100 nga sumad sa Nacionalista Party.

          Apan pipila sa mga hulmigas nga gihulagway ni Santiago di kakumpiyansahan.   Silang Senador Loren Legarda ug Bise Presidente Noli de Castro maoy nag-una sa survey sa presidentiables tulo ka tuig sa di pang piniliay.   Karon pa lang, gipangagpas na hinuong daan nga di kaambas silang Legarda ug de Castro, nga lisod hiusahon tungod sa ilang higpit nga panagribal niadtong 2004, sa mga makinarya nga mapabarug nilang Roxas ug Villar.   Apil sab sa top 6 silang Senador Chiz Escudero ug Senador Panfilo Lacson.

                   -o0o-

          Bisan sa pangandoy ni Villar nga mabanhaw ang tawo-party system sa umaabot nga piniliay, lisod tuohan nga mahilis ra dayon ang mga hawod karong mga partido sa administrasyon, Lakas ug Kampi, kon mokanaog na si Pres. Arroyo sa katungdanan.

          Apan gawas lang kon may laing milagrong pasiugdahan ang Comelec, ang mga kandidato nga magpatuboy ni Arroyo, nga maoy kinaubsan og popularity rating sa tanang nangaging mga presidente, tabla ra sa naghikog.

                   -o0o-

          Ang panagbangga nilang Roxas ug Villar makapalahugay sa kamada sa politika sa Sugbo.   Si Roxas gikatahong gipaluyohan nilang Cebu City Mayor Tomas Osmena ug Gobernadora Gwen Garcia.  Samtang si Villar nagsandig ni Kongresista Eduardo Gullas sa unang distrito sa Sugbo.

          Kasaligang mga tinubdan nitataw hinuon nga ang gipangandoy nga panag-uli sa maayong kabubut-on nilang Osmena ug Garcia, karong managsama silang nagpaluyo ni Roxas, di mahitabo.   Mahimo pa ganing mas mosilaob ang gubat kon modagan ang manghod sa gobernadora, si GSIS Pres. Winston Garcia, pagkamayor sa dakbayan batok ni Bise Mayor Mike Rama.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 27, 2007

          NEGOSYONG NABAHAW

 

          Daghang mga negosyo ang napapas di tungod sa sayop sa mga tagduma o mga kawani kon dili tungod kay naapsan na sila sa panahon.  Ang mga naigo di makaprotesta, ni makayaka ug makangaab, nga di makiangayon ang pagtikyaob sa ilang panginabuhi.   Ang ilang mahimo mao ang pag-angkon sa pait nga kamatuoran nga duna nay mas maayo ug mas baratong mga paagi paghatag sa ilang mga produkto o mga serbisyo.

          Mao ni angayng panaminan sa mga patigayon nga naapiki tungod sa pagtumaw sa bag-ong mga teknolohiya.   Inay babagan o luokon ang mas mayo ug mas barato nilang mga karibal, angayan nilang dawaton ang di na mapugngang kausaban.  Sa di pa sila hingpit nga mabiyaan sa panahon, maglaway sa kalamboan nga wa na silay labot ug molukapa sa yuta nga wa nay kahigayonan nga makabangon.

-o0o-

          Ang pagkuyanap sa text messaging nakapa-alkanse kon wa pa man hingpit nga nakapatay sa karaang mga paagi sa komunikasyon:

·         Ang unang napapas mao ang mga kompaniya nga nagpaabang og beepers (P1,000 matag buwan) aron lang paghatod og one-way nga mensahe, busa wa gyoy dag-anan sa barato o libre gyod nga text nga mas paspas, o voice calls nga barato o libre sab;

·         Nagtakilid kon wa pa man hingpit nga natumba ang mga kompaniya sa telegrama, nga mas gikaintapan sa mga reklamo sa mga kliyente nga mas nag-una pang mga minatay kay sa mga pahibawo sa kamatayon; ug

·         Labaw pang nagpinal, bisan unsaon pagpabuhi og dugo, ang mga post office nga wa kadawat og simpatiya sa karaang mga suki, labi nang mga nabiktima sa kalangayan ug kakawatan sa pipila.

-o0o-

          Ang kalapad ug kasayon na sa internet access nakapahagsa sab sa presyo kon wa man hingpit nga nakalibre sa mga produkto ug mga serbisyo nga maoy gatasan sa higanteng mga kompaniya sa daghang katuigan.   Ang online applications sa Microsoft gituohang langawon sa di madugay tungod sa bag-ong applications nga gawas nga libre magbase na sa web ug di na makapabug-at sa hard disk sa personal computers.

Ang mga monopoliya sa telekomunikasyon natay-og sab sa mas barato o libre gyod nga voice over internet protocol (VoIP), o mga tawag nga di na magsalig sa karaang mga linya sa telepono kon dili pinaagi na lang sa internet.

-o0o-

          Namugna nang VoIP pila ka tuig ang nilabay.   Ang higanteng mga kompaniya sa telepono hagbay rang may katakos pagpagamit ini ngadto sa publiko.  Apan, nakatag-an mo, ila ning gipug-ok aron di kaibanan ang naghiting-hiting sa katambok nilang ginansiya.

          Inihap na lang hinuon ang malipayon nilang mga adlaw.   Ang gipaubsang bayranan sa landlines ug cellular phones di pa igo.  Kinahanglan pa ni nilang laslasan aron di hingpit talikdan sa gipahimuslang mga konsumidor.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for November 26, 2007

       SULBAD SA PIRACY

 

       Ang nagkalapad nga merkado sa pirated DVDs, VCDs ug CDs, bisan sa kampanya sa kagamhanan pagpitol ini ug sa awhag sa mga artista nga tahuron ang ilang hinagoan, angayng makapahinuklog sa kagamhanan.  Usa lang ni sa nagkadaghang mga timailhan sa kapakyas sa kagamhanan pagpatuman sa mga balaod.

        May mga pasangil nga pamostura rang kampanya batok sa piracy.  Nga aron lang ni pag-ulug-ulog sa mga langyaw aron nga di matulisok ang Pilipinas nga inutil.  Nga, sama sa naandan, mga kurakot ra gihapoy niburot.  Nga gihimong gatasan sa dagkong mga politiko ug mga opisyal sa kapolisan ang higanteng negosyo sa ilegal nga DVDs, VCDs ug CDs.  Gani, may mga nangampanya batok sa piracy niadto nga gipasanginlang nidaog sa mas dakong puwesto sa kagamhanan tungod sa dakong amot gikan sa mga pirata sa iyang kampanya.

-o0o-

        Sa pikas nga bahin, gihatagan sab og politikanhong kahulogan ang mainitong paghangop sa kinabag-an sa katawhan sa ilegal mga baligya.  Alang sa pipila ka tigpaniid, ang pagpamalit sa pirated nga mga produkto maoy makauuwaw nga pahinumdom nga labihan nang kalisod nga ang katawhan di nang kaabot sa mas taas nga presyo sa legal nga mga produkto.

        May mas radikal nga hubad:  Kay di pa man sila andam nga moalsa og armas ug moula sa ilang dugo human napaso sa nangaging "peke" sab nga mga rebolusyon, ang masa nipili ning maong matang sa rebelyon batok (1) sa kagamhanan nga way laing gihimo gawas sa pagbuktot nila sa dagkong buhis ug pagkawat sa ilang hinagoan, (2) sa mga negosyante nga way laing gitan-aw kon dili ang way kinutobang pagpaburot sa ilang ginansiya, ug (3) sa mga artista nga nagpaturagas lang sa pagwaldas sa ilang katigayonan ug pagsabwag sa ilang mga eskandalo.

-o0o-

        Gawas sa tokar-tokar ang kampanya ug paglingiw sa kapolisan nga nakakolekta og "tong" sa pirated nga mga baligya, ang labing dakong babag sa matinud-anong kampanya mao ang ekonomikanhong kaayuhan nga nahatag sa ilegal nga negosyo.

        Mahimo pang lalisan ang pangangkon sa vendors nga mas maayo na lang nga manginabuhi sila sa pirated kay sa shabu.  Apan lisod lalison ang dakong benepisyo sa mga konsumidor.  Ang presyo sa pirated 10% ra sa orihinal; ug kay masudlan na mag daghang pelikula ang usa ka disc, wa nang kaabot og P10 ang matag pelikula.

-o0o-

        Mas maayo tingaling mao ni tutokan sa kagamhanan ug sa mga haligi sa industriya sa pelikula:  Naapsan na sila sa panahon.  Inay suklan ang bag-ong teknolohiya, angayng angkunon ang kamatuoran nga ang ilang naandang presyo wa nay luna sa merkado.

        Angayng usbon ang paagi sa pagbaligya sa ilang mga produkto.  Ug di kinahanglang motan-aw sa layo, mahimo nilang sundon ang business model sa mga pirata.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com