Arangkada of Leo Lastimosa for June 19, 2011

Sulbad sa baha

Kon simbako nakalimot na ta sa mahinungdanong mga pagtulon-an nga gihatag sa kinaiyahan atol sa cloudburst, kadtong kusog ug kalit nga uwan sa Metro Cebu nga nisangpot sa makalilisang nga baha sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue, niadtong Enero 25 ning tuiga, gipahinumdoman ta pag-usab sa laing kalit ug kusog nga uwan nga nisangpot sa di na sama kalapad nga pagbaha sa pipila ka bahin sa Dakbayan sa Sugbo niadtong Biyernes sa hapon.
Kon hangtod karon nagdikidiki pa ang atong lokal nga mga opisyal sa pagtarung ug pagpalambo sa atong mga kanal sa di pa moabot ang sunod nga mas kusog nga uwan, panahon na nga ato silang apurahon.

-o0o-

Kon mga politiko ray pasagdan, di gyod malihok ang atong drainage system.  Di sila kahutdan og mga lusot:  Way kuwarta, di mosugot ang mga tag-iya sa pribadong mga luna nga maagian sa pagpalapad ug pagpalawom sa mga kanal, daghang kabalayan ang maigo kon tinud-on pagpadako ang mga kanal, wa tay dag-anan kay mas bangis na gyong panahon tungod sa global warming ug daghan pang ubang way kinutoban nilang pagarpar.
Di katabang sa atong kawsa nga ang mga kanal naa sa ilawom sa yuta, di makita sa mga botante kon, sama sa naandan, butangan sa ilang mga ngan ug mga nawong ang drainage projects.

-o0o-

Di ang Sugbo ray naproblema sa drainage.  Ang ubang mga dakbayan ug kanasuran nahiagom sab sa samang krisis.  Apan wa sila maluya sa kadako sa kuwarta nga gikinahanglan.  Ug wa sila magpalingla sa ubang mas taphaw nga mga hinungdan sa pagpasagad lang hangtod nga mahitabo ang mas dakong katalagman.
Pipila nila nangutang og kuwarta gikan sa nasudnong gobyerno ug pribadong mga bangko.  Ang uban nipahamtang og users fee aron nga katabangan sa pribadong sektor ang dakong gastohan.  Nakumbinser sila paglihok dihang namatngonan nga mas dako ang kadaot sa mga kinabuhi ug kabtangan sa katawhan kon bahaan matag bunok sa uwan.

-o0o-

Ang mga dakbayan ug kalungsoran nga nakasulbad sa problema sa drainage nangisog pagbalhin sa kaliboan ka kabalayan nga nakababag sa pagpadako sa mga kanal.  Apan sukwahi sa gihimo ni Cebu City Mayor Michael Rama gibayran nila ang mga naapektahan ug gipahimutangan sa mga luna nga makapadayon gihapon sa naandang panginabuhi.
Sukwahi sa pagpili ni Rama sa labing kabos nga mga molupyo sa tampi sa sapa sa Mahiga sa Mabolo, gibalhin nila pag-apil ang higanteng mga bay patigayon nga nakababag sa mga kanal.  Labaw sa tanan, gi-edukar nilang katawhan pinaagi sa media sa kadako ug kadinalian sa suliran ug busa kinahanglang unahon pag-atiman.  Ila ang lunsay nga political will.  Di sama sa kang Rama nga political will batok lang mga di makasukol niya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 18, 2011

Ilad sa Saudi

Sugbuanong OFWs sa Riyadh, Saudi Arabia maoy labing uwahing nabiktima sa mapahimuslanon nga overseas placement agency.  Nangaplay sila pagka-welder kay nadani sa gisaad nga suholan nga 1,200 Saudi Riyals (P14,000) matag buwan.  Apan dayon nilang biya sa Pilipinas, namatikdan nilang giusab ang ilang kontrata ug uwahi na ang pagreklamo.
Dayong sakay nila og ayroplano sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA), nakit-an nila nga gitabonan og white ink ang ilang posisyon nga "welder" ug gisapawan og "laborer."  Nakugang sab sila pagkakita nga gilaslasan ang ilang suholan og katunga ngadto sa 600 Saudi Riyals (P7,000) ang buwan na lang.  Apan naglibog asa dangop maong nahinayak paglarga.

-o0o-

Pag-abot nila sa Riyadh, natinuod ang ilang kahadlok.  Gihimo silang mga kargador ug P7,000 ra gyod ang nadawat nga suholan.  Apan wa sila kahibawo asa makasumbong sa ilang suliran.  Way nakatudlo nila asa ang Embahada sa Pilipinas.  Maayo na lang nga usa nila nakatipig sa numero sa telepono sa DYAB Abante Pa, Bisaya! maong nagkasabot silang manawag namo aron magpatambag.
Apan nagdumili sila pagtug-an sa ilang mga ngan.  Tungod sa kahadlok nga mahibaw-an sa placement agency nga nangreklamo sila, isumbong sa ilang employer sa Riyadh, gukdon ug apikihon na hinuon didto sa Saudi ug i-blacklist pa gyod ug di nang dawaton sa ubang ahensiya ni makapanrabaho sa bisan asang nasud.

-o0o-

Ang job order nga gi-aplayan sa Sugbuanong OFWs aprobado sa Philippine Overseas Employment Administration (POEA) ug makabugkos sa placement agency ug sa ilang girepresentahan nga principal sa Riyadh.  Ang pag-usab sa trabaho ug paglaslas sa suholan dakong kalapasan sa kontrata tali sa OFWs, ahensiya ug principal ubos sa pagtugot sa POEA.
Giawhag namo ang OFWs sa pag-awhag sa ilang mga kapamilya nga nahibilin sa Sugbo sa pagdangop sa POEA Visayas nga giduma ni Direktor Evelia Durato.  Makatabang sa ilang kawsa kon masumiter nila ang mga dokumento sa panrabaho aron mas sayon nga masubay sa POEA unsa nga placement agency ang angayng patubagon.

-o0o-

Ingon ini kamasulub-on ang kahimtang sa OFWs.  Bisan inatubangay ang pagyatak sa ilang mga katungod, wa silay mga buhatan sa gobyerno nga klarong kadangpan.  Ang POEA ug ubang mga buhatan labihan sab kahaguka nga nituman sa ilang trabaho kay mahimo ra man diayng palutsan og inusab nga mga dokumento dayong lupad sa OFWs sa tugpahanan.
Ang placement agency nga gireklamohan sa OFWs gikatahong may sangang buhatan sa Dakbayan sa Sugbo.  Hinaot nga silang Durato ug kaubanan di magmakuli pagtabang sa mga biktima.  Inay nga sundon ang pagpabadlong sa ubang mga opisyal ug mga buhatan sa gobyerno nga nitambag sa OFWs nga susama og kahimtang sa pag-agwanta ug pagpakahilom na lang kay tingali og silay ikiha og breach of contract.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 17, 2011

        Tulo ka Garcia

    Kataposang nadunggan sa mga Sugbuanon mahitungod ni Winston Garcia, ang kanhi presidente ug general manager sa Government Service Insurance System (GSIS), mao ang nabulilyaso niyang pagsuway pagkumbiner sa mga mayor nga alyado sa iyang maguwang nga si Gobernador Gwen Garcia pagtakli sa ilang suporta gikan ni kanhi defense secretary Gibo Teodoro ngadto ni Senador Manny Villar sa piniliay presidensiyal sa Mayo sa niaging tuig.
    Nideklarar og gubat si Garcia niya ug sa lain nilang igsuon nga si Byron.  Niinsistir si Garcia nga siya ang tinuod nga pangu sa Sugbo, di si Winston.  Klaro hinuon nga pulos taphaw ang mga pasalig sa mga mayor ngadto sa managsuong Garcia.  Kay makabungog man ang mayoriya ni Presidente Noynoy Aquino batok nilang Villar ug Teodoro sa lalawigan sa Sugbo.

-o0o-

    Sukad sila gilabhan ni Gwen sa publiko, wa na igkita silang Winston ug Byron sa mahinungdanong kalihokan sa ilang pamilya, bisan sa mga sumad sa adlawng natawhan sa ilang mga ginikanan.  Mas nabantang ang ilang pagkawagtang sa mga katungdanan nga ilang kanhi gigawongan:  Si Winston napulihan na sa GSIS; samtang si Byron wa na igkita sa Cebu Provincial Detention and Rehabilitation Center (CPDRC).
    Nagpadayon ang sayaw-sayaw sa mga binilanggo sa CPDRC bisan wa na si Byron (siya hinuon ang gihatagan og pasidungog sa film festival sa New York, di ang iyang maguwang nga nipadayon sa iyang gisugdan).  Samtang wa pa hingpit nga mahilom di na sama kasibaw ang mga reklamo sa mga sakop sa GSIS karon kon itandi sa panahon ni Garcia.

-o0o-

    Gisuginlan ko sa mga sakop sa GSIS nga wa pa hingpit masulbad ang kalangay sa paghikay sa ilang mga benepisyo.  Apan lahi sa pamunoang Garcia, nakita nila ang matinud-anong mga paningkamot pagpalambo sa serbisyo sa bag-ong tagduma, si Roberto Vergara.

Apil sa nakapabilib nila mao ang pagboluntaryo ni Vergara paglaslas sa iyang suholan ug mga benepisyo, pag-iban sa wa na kinahanglana nga mga tagduma sa GSIS ug pagbaligya sa paintings nga gipangompra ni Garcia niadto bisan sa kusganong pagsupak sa mga sakop.

-o0o-

Sukwahi sa pangangkon ni Garcia nga nilambo pag-ayo ang GSIS sa iyang pagduma, nabisto karon nga duna diay silay P15 bilyones nga utang ug busa maglisod pagbayad sa ilang housing ug educational plan holders.  Mao ni hinungdan nga pugson pagparetiro ang tulo ka executive vice presidents, tulo ka senior vice presidents ug napu ka vice presidents.  Silang Vergara ug laing 15 ka dagkong opisyal laslasan sab sa ilang suholan, mga benepisyo ug bonuses.

Way gimingaw ni Garcia sa GSIS.  May sukaranan hinuong mga pangutana nga karong nag-ung-ong nang pagtudlo sa bag-ong Ombudsman ug duha ka Deputy Ombudsman kanus-a sugdan pagpasaka ang mga kaso batok ni Garcia?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 16, 2011

Ginapos nga husay

Kon ang mga lagda sa Korte Suprema maoy ipatuman, ang sibyaanan nga mosibya nga buhi sa husay sa Maguindanao Massacre di makaputol sa ilang live coverage alang sa commercial breaks, o pagsibya sa naandang mga tulomanon, o sa live coverage sa laing panghitabo, bisan may kudeta, rebelyon, katalagman o mas dako pang krisis nga moulbo.
Ug ang tugotan nga makasud sa kontrobersiyal nga husay usa ra ka kamera--ang iya sa labawng hukmanan.  Ang mga sibyaanan igo na lang nga modawat sa footage nga makuha.  Di makabuot ang media asa ipunting ang kamera.  O kon mo zoom in o mo zoom out ba.

-o0o-

Tungod sa taas ug determinado nga pakigbisog sa media ug ubang nagpakabana nga sektor alang sa pagtugot sa live coverage sa usa sa labing bangis nga krimen sa atong panahon, ang Korte Suprema nibakwi sa ilang orihinal nga baruganan pagdili sa buhi nga pagsibya sa husay.
Apan ambot tungod ba sa garbo o wa lang gyoy hibangkaagan sa kalihokan sa media, ang mga kundisyon sa live coverage nga gipahamtang sa labawng hukmanan sama ra nga nipahamtang og silot sa mga sakop sa media ug sa katawhan nga ilang girepresentahan:  "Ganahan man gyod kaha mog live coverage, sige tan-aw ug panghuy-ab ug pagduka!"

-o0o-

Gilibkas tuod sa Korte Suprema ang pagdili sa live coverage apan gilugpitan ang mas dakong kagawasan sa media pagpili sa labing maayo nga paagi sa pagsibya sa husay.  Gitugotan tuod ang mga sakop sa media paghimo og buhi nga sibya apan gihimo sila nga mga kiko--nga magyangu-yango lang bisan unsay isulti sa mga maghuhukom.
Way laing kapilian ang media:  Kon moinsistir gyod sa ilang katungod paghimo og live coverage, angayng itahan di lang ang batakan nilang katungod pagpili unsay isibya kon dili apil nang ilang katungod pagpanginabuhi pinaagi sa pagsibya og commercials ug pagdani ug pagtagbaw sa publiko pinaagi sa mas undanon ug mas makapasabot nga coverage.

-o0o-

Ang kaubos sa pagtan-aw sa mga sakop sa Korte Suprema sa media ug sa katawhan karibalan lang sa ka wa nilay pagsalig sa ilang mga maghuhukom pagduma og makiangayon nga husay ug pagpakanaog og ligdong nga desisyon sa kaso.  Kuwang na lang og diyutay nga ilang tanggungon ang mga maghuhukom aron di kabati, kakita ug kabasa sa mga paniid ug komentaryo sa media ug publiko.
Ambot nganong di na lang tanggungon sa labing hilit nga mga langob ang ilang mga maghuhukom aron nga way laing mabatyagan gawas sa hagawhaw sa ilang mga tanlag, inay nga taptapan ang mga mata aron nga di makakita ug baatan ang mga baba sa katawhan aron nga di makapadayag unsay naa sa sud sa ilang mga kasingkasing ug hunahuna.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 15, 2011

Dirk ug Lebron

Katam-is sa labing unang kampeyonato sa National Basketball Association (NBA) ni Dirk Nowitzki.  Human sa ilang pagkasugamak sa mga kamot sa Miami Heat nga gipangulohan nilang Dwyane Wade ug Shaquille O'Neal niadtong 2006, ug human nabawo ang iyang tinguha pagbalik sa NBA finals sa niaging upat ka tuig, si Nowitzki nisalikway sa mas madanihong mga tanyag sa ubang teams ug nagpabilin sa Dallas Mavericks.
Sama katam-is ang kadaogan ni Jason Kidd.  Nga nakasikit pag-ayo apan gihikawan sa kampeyonato isip pangu sa New Jersey Nets.  Ang pagbalik sa labing una niyang team sa NBA giisip sa kadaghanan nga destinasyon sa laos nga wa nay kapaingnan apan mao diay hinuoy katumanan sa iyang damgo.

-o0o-

Si Lebron James sa Miami Heat ang gitandi ni Scottie Pippen. ang bantogang sidekick sa dobleng three-peat sa Chicago Bulls, ngadto ni Michael Jordan isip labing bantogang magduduwa.  Apan si Nowitzki ang nakasunod sa usa sa labing talagsaong aspeto sa mabulukong karera ni Jordan:  Ang paglambo uban sa team, inay paglayat sa mas lig-ong karibal.
Ug si Lebron gihulagway na hinuon sa laing haligi sa Bulls, si Steve Kerr, nga mas liwat ni Pippen kay ni Jordan:  Makalilisang ang iyang depensa apan kadudahan ang iyang katakos pagpasud sa bola.  Si Jordan makapasud sa bola samtang magdamgo, si Pippen gihulagway ni Phil Jackson nga "sometimes shooter," usahay maka-shoot, usahay sab di.

-o0o-

May mga tigpaminaw sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya! nga nangagpas nga ang kalit nga pagkausab sa duwa ni Lebron--gikan sa pagka dominante sa Eastern Conference finals batok sa Chicago Bulls ngadto sa pagka missing sa series batok sa Dallas--naggumikan sa seryusong hulga gikan sa mafia.

Lisod lalison ug mas lisod pamatud-an ang conspiracy theories sa NBA, nga kanunayng maghisgot sa pagpatay sa amahan ni Jordan human nakadaog sa ikatulo niyang kampeyonato niadtong 1993.  Apan kon mao, mas talawan diay si Lebron.  Kay si Jordan nakadaog pa man og dugang tulo ka kampeyonato samtang si Lebron daan nang wa igkita sa mahinungdanong mga duwa sa Cavaliers kaniadto.

-o0o-

Mas katuohan ang mga pangagpas nga si Lebron wa lang gyod maghupot sa usa sa mga alas ni Jordan--ang mental toughness.  Bisan sa tanan niyang pasiatab, si Lebron klarong nilikoy sa labing kritikal nga mga bahin sa duwa, labi na sa fourth quarter, samang naapektahan siya sa kalibotanong mga pagsaway sa pag-negosyo sa TV special sa iyang paglayat sa Heat.
Nga iyang nahimo tungod sa hulhog sa iyang mga alalay nga taphaw.  Nga posibleng mao say nag-aghat niya ug ni Wade pagbugal-bugal sa hilanat ni Nowitzki sa Game 4.  Hinaot nga inay maminaw nila, si Lebron motuon sa tambag ni Kerr:  Praktison ang iyang low post game ug mid-range jump shots tibuok summer.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for June 13, 2011

     Iwit na sab

​

     ​Ug natinuod ang gikahadlokan sa mga mamumuo sa Sugbo ug Central Visayas:  Sama sa naandan, sila na say labing iwit nga makadawat og usbaw sa suholan--kana, kon mauwaw ang mga sakop sa Regional Tripartite Wages and Productivity Board (RTWPB) ug bakwion ang ilang pagsalikway sa uminto sa suholan tungod sa way hunong nga pagsaka sa presyo sa lana ug inadlawng mga palaliton.  Kon dunay uminto, may sukaranan ang kahadlok nga, sama sa naandan, ang RTWP 7 say labing tihik.

     ​Ang National Capital Region ug ubang rehiyon, apil nang atong mga silingang Eastern Visayas ug Western Visayas, nakahatag na og uminto sa ilang mga anak sa singot.  Dinhi sa ato, kinahanglan pa tingaling mohilak og dugo ang mga mamumuo.

          -o0o-

     Ang pagpapating sa RTWPB 7 maoy usa sa labing lig-ong sukaranan sa sibaw nga awhag nga sublion sa Kongreso ang pagtahan sa ilang gahom pagsubli ug pagtakda sa suholan ngadto sa wage boards kansang mga sakop nideklarar sa ilang kaugalingon nga independenteng mga republika nga makapatuyang lang paghimo bisan unsay ilang gusto.

     ​Nag-iyahay lang ang mga sakop sa RTWPB 7, labi nang mga representante sa management ug ang ilang kakonsabong mga representante sa Department of Trade and Industry (DTI) ug National Economic Development Authority (Neda), paghimo og ilang kaugalingong mga numero aron pagpalambo sa ilang napili nga kawsa pag-apiki sa mga mamumuo.

          -o0o-

     ​Si Trade Secretary Gregory Domingo niangkon na sa dakong layat sa presyo sa nag-unang mga palaliton, gani nangayo na og pasaylo nga wa silay mahimo pagpugong kay kalibotanon ang kasagarang mga hinungdan.  Apan nganong si DTI 7 Director Asteria Caberte mangugat man gihapon nga nalansang ang presyo sa mga palaliton sa niaging tulo ka buwan?

     ​Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) nideklarar na nga ang ekonomiya takos nga makadawat og hangtod P25 nga usbaw sa inadlawng suholan.  Nganong ang lokal nga buhatan sa Neda manghadlok man gihapon nga ang bisan unsang uminto sa suholan makadaot sa mga patigayon sa Sugbo ug sa rehiyon?

          -o0o-

     ​Si Presidente Noynoy Aquino, nga maoy nagtudlo sa tanang mga sakop sa wage boards, niawhag nilang usbawan ang suholan.  Gipasabot niyang mga negosyante nga inay batokan angayng hangpon ang uminto kay magkahulogan og mas dakong halin sa ilang mga produkto ug serbisyo.  Si Labor Secretary Rosalinda Baldoz, ang pangu sa National Tripartite Wages and Productivity Commission, nihatag nila og ultimatum pagtakda sa usbaw sa suholan sa wa pa ang Mayo 1.

     ​Tungatunga na sa Hunyo, apan padayong giisnab sa RTWPB 7 ang awhag nilang Aquino ug Baldoz.  Kinsa man diay ang ilang Bosing?  Ang mga anak sa singot maoy labing dakong tinubdan sa buhis nga gisuhol nila.  Nganong tua man hinuon pusta sa sektor nga mas gikaintapan sa paglikay kay sa pagbayad sa tukmang buhis?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com