Arangkada of Leo Lastimosa for July 11, 2010

Nabuwasot nga sugyot

        Tungod sa pait nakong kasinatian pagpangita og taxi, kon nakahinumdom ka ako tong nasuwat dinhi pila ka semana nang nilabay, gisugyot nako sa akong kaubanan sa DYAB nga itanyag namo ang mga tulomanon sa sibyaanan pag-abot sa mga sakyanan nga nangita og taxi ug ang taxi drivers nga nangita og pasahero.
        Ang linya nga nakadani nila:  Maluwas namo ang mga pasahero gikan sa wa kinahanglana nga kalangay pinaagi sa pagpahibawo sa bakanteng taxi nga tua ra sa pikas eskina nga may pasahero nga nagkinahanglan niya; ug maluwas namo ang taxi driver gikan sa wa kinahanglana nga paglanguy-langoy sa kadalanan ug pag-usik og lana pinaagi sa pagpahibawo nga may pasahero siya sa sunod eskina.

-o0o-

Nakatabang sab pagdani nila ang kasayon pagpatuman sa sugyot:  Dasigon ang mga pasahero nga nagkinahanglan og taxi sa pag-text sa DYAB sa tukmang dapit nga ilang nahimutangan; nga isibya dayon namo sa kahanginan uban ang panghinaot nga may taxi driver sa duol nga nakabati ug makakuha dayon sa pasahero.
Apan kay pulos man mi madudahon, nitumaw dayon ang pasiunang mga pangutana:  Unsaon man namo pag-ila ang mga way lingaw nga magpataka lang og text og mga dapit nga wa diay nagkinahanglan og taxi?; ug unsaon man paglikay nga maglumba ang mga taxi nga makadungog ug mag-away na hinuon ug mag-ilog sa pasahero?

-o0o-

Dayon, nisunod ang mas makapabalaka nga mga pangutana:  Unsaon man namo pagpanalipod ang pasahero gikan sa taxi driver, o magpaka aron ingnon nga taxi driver, nga lain diay og tuyo?; sa pikas nga bahin, unsaon man namo pagpanalipod ang taxi driver gikan sa pasahero, o magpaka aron ingnon nga pasahero, nga daotan diay og tuyo?
Di kaha nga ang among pag-apil sa transaksiyon nga ila ra gyod unta sa taxi drivers ug mga pasahero mosangpot na hinuon sa wa tuyoa nga kadaot?  Kakuyaw kon may pasahero na hinuon nga tulison human nasibya sa DYAB ang iyang nahimutangan.  O may mga drayber nga magkarambola kay pulos nakadungog sa DYAB nga may pasahero sa ilang duol.

-o0o-

Apan kinsa may moabot sa mga pasahero ug taxi drivers nga giuwang lang diay og pila ka dangaw apan wa lang maghibaw-anay?  Kon may makasulti lang unta sa usag-usag sa ilang nahimutangan, wa na untay pasahero nga mauwahi sa iyang lakaw ni drayber nga mabawo sa pamasin nga masakyan nang iyang taxi.
Pagka karon, padayon sila nga di maghibaw-anay.  Hangtod nga may makasugyot namo og mga paagi unsaon nga ang kabos namong pangahas pag-abot nila di kapahimuslan sa mga daotan og tuyo.  Di kang kabasol sa among panagana.  Kay ang tulomanon sa radyo sa mga nangita og textmates nahimong taytayan sa paglugos ug pagpatay sa usa ka inosenteng biktima.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 10, 2010

                        Lugos sa burukrasya

 

            Si Heneral Danilo Augusto Francia gitudlo nga general manager sa Mactan Cebu International Airport Authority (MCIAA) niadtong 2006 bisan wa siya maghupot sa batakan nga panginahanglan—ang CESO (career service executive office) eligibility.  Ang pagtudlo ni kanhi presidente Gloria Arroyo kang Francia sukwahi sa lagda sa Civil Service Commission (CSC) mao nay iyang naandan.  Ug sa mga presidente nga iyang gisundan.

            Ang tanang mga tagduma sa MCIAA nga gisundan ni Francia pulos way CESO eligibility.  Pulos gitudlo tungod sa ilang mga koneksiyon sa Malakanyang.  Pulos nakalapas sa mga lagda sa CSC.  Nga sa tanang higayon napakyas pagpanalipod sa kaligdong sa burukrasya gikan sa politikanhong mga maniobra.

-o0o-

            Ang labing uwahing eskandalo sa MCIAA—ang pagpabawon og P500,000 ngadto sa niretirong sakop sa MCIAA board nga si kanhi direktor Dawnie Roa sa Department of Tourism (DOT)—malikayan unta kon may kaisog pang CSC pagpatuman sa ilang lagda.  Kay mga tinubdan sa Freeman nagbutyag man nga si Francia maoy apurado kaayo nga mahimoan na og tseke si Roa sa di pa makatudlo si Presidente Noynoy Aquino og bag-ong mga tagduma sa MCIAA.

            Salamat sa katalawan sa CSC, si Francia ug ang ubang mga sakop sa MCIAA board nakumbinser nga makapatuyang sa ilang gibati paghatag sa ilang kaugalingon sa tanang mga benepisyo nga ilang mahunahunaan.  Bahala na kon nataligam-an ang mas dinalian nga mga panginahanglan sa tugpahanan.

-o0o-

            May sukaranan si Francia nga motuo nga may titulo siya sa puwesto.  Kay, bisan di kalipikado, gibalikbalik siya pagtudlo sa katungdanan matag tuig sa niaging upat na ka tuig.

            Mao nga ang matag katudlo niya sa katungdanan kalapasan sa lagda sa CSC.  Nga kinahanglan nga mohatag sa iyang pagtugot nga kalugwayan si Francia sa katungdanan.  Sa di ikapasabot nga milagro, giaprobahan sa CSC ang matag ilegal nga paglugway sa kontrata ni Francia matag tuig.  Sa kaso ni Francia, morag nahimo nang tinuig nga ritwal sa kadagkoan sa CSC ang pagpukpok og bato sa ilang ulo.

-o0o-

            Maayo na lang nga nihatag og katin-awan si CSC 7 Director Judith Chicano.  Sa pakighinabi atol sa Arangkada sa DYAB Abante Pa, Bisaya!, gipasabot ni Chicano nga wa sila mosupak sa tinuig nga paglab-as sa kontrata ni Francia sukad niadtong 2006 kay wa silay laing kapilian.  Matod ni Chicano way kalipikadong aplikante sa katungdanan ni Francia.

            Wa kong kahibawo kon nagpa-gorya-gorya ba lang o nidupa gyod si Chicano ni Francia.  Apan akong nahibaw-an nga duha ka inilang Sugbuanon nga, lahi ni Francia, pulos may CESO eligibility hagbay rang nangaplay sa katungdanan.  Ang duha mao sila si Ahmed Cuizon, ang Division Manager sa MCIAA Public Affairs Office, ug si Nigel Paul Villarete, ang Cebu City Planning and Development Coordinator.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 9, 2010

                        Buslot sa MVIS

 

            Labing uwahing ebidensiya nga ang Motor Vehicle Inspection Section (MVIS) wa magsilbi sa pagtino sa kaluwas sa mga sakyanan nga nagdagan sa kadalanan kon dili nahimo na hinuong kahimanan sa panguwarta sa kadagkoan sa Land Transportation Office (LTO):  Duha ka buses sa V & JA, ang tag-iya sa bus nga naaksidente sa Toledo City niadtong Sabado, nasakpan nga way hand brakes.

            Nganong narehistro man ang duha ka buses nga wa man diay hand brakes?  Di ba nga sa di pa marehistro o malab-as ang rehistrasyon sa mga sakyanan kinahanglan man nga moagi ug makapasar sa MVIS?  Nataligam-an ba lang sa MVIS ang pagka way hand brakes?

                        -o0o-

            O tinuod ang pasangil nga kon bundakan og kuwarta ang taga MVIS mahimong di na kinahanglan nga ipakita sa mga tag-iya ang ilang mga sakyanan?  Ang bugtong lusot sa mga tagduma sa MVIS ug sa kadagkoan sa LTO mao ang pagpasangil nga gitangtang sa operator sa V & JA ang hand brakes human nasusi ang duha nila ka buses.

            Mao nga kon duna pay bisan gamay na lang nga lama sa kauwaw nga nahibilin ang taga MVIS ug LTO, angay nilang ilubong ang ilang mga dagway sa yuta.  Among isugyot nga adto ni nila himuon sa kanunayng gibahaan nga nataran sa LTO sa Mandaue.  Gawas nga humok nang daan ang yuta, nangalisbo nang daan ang palibot.

                        -o0o-

            Akong gipangutana si Regional Director Benjamin Go sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB) nganong inay silotan ang operators sa buses nga nangahagbong sa MVIS hatagan man hinuon og higayon nga maka "take 2" o maka "take 3" pa gani.  Iyang tubag?  Dunay pipila ka bahin sa pakisusi sa MVIS nga mahimo rang usab-usabon nga di maapektahan ang kaluwas sa mga sakyanan.

            Unang susihon sa MVIS mao ang mga suga ug brakes.  Dayon ang suspension system ug wheel alignment nga susihon sa computer.  Dayon ang pagsusi sa headlight alignment.  Karong nasakpang way hand brakes, nganong gitugotan mang operator nga makataod og brakes inay silotan na unta?

                        -o0o-

            Pait nga kamatuoran mao nga way take 2 sa tinuod nga kinabuhi.  Kon moambak nang bus sa pangpang, di makasawo ang MVIS ug hatagan og laing higayon ang operator ug drayber pagkurihir sa depekto sa sakyanan.

            Laing buslot sa MVIS mao nga magpaabot lang kanus-a ganahan magpasusi sa mga sakyanan ang operators.  Nga dunay tanang kahigayonan pagtabon sa ilang kalapasan.  Sama sa drug test sa mga motorista.  Ang mga ungo sa drugas mahimong di lang una mohithit sud sa pila ka adlaw sa dayong pa-renew sa ilang lisensiya.  Mas sayon ug mas laktod pa gyod kon kaila nila ang way paglubad ni kamatayon nga fixers sa LTO.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 8, 2010

                        Erap batok Davide

 

            Kon paminawon si kanhi presidente Joseph Estrada, si kanhi chief justice Hilario Davide Jr. oportunistang dako ug di takos nga mogukod sa mga nautangan niya og kabubut-on.  Gidasonan ni Estrada ang dugay nang huhungihong nga si Lucio Tan ang nikumbinser niya pagtudlo ni Davide isip chief justice sa Korte Suprema niadtong 1998.  Ug nipasidaan siya nga di kasaligan si Davide sa pagpangu sa Truth Commission pag-imbestigar sa mga eskandalo ni kanhi presidente Gloria Arroyo.

            Mahimong molampos si Estrada sa pagsablig og lapok sa nabantog nga kaligdong ni Davide.  Apan mas nilampos siya pagmatuod sa pagduda nga ang labing mahinungdanong mga hukom sa iyang pamunoan gidiktahan sa suod niyang mga higala, di sa interes sa nasud ug sa katawhan.

                        -o0o-

            Nikumpisal si Estrada nga naumol ang desisyon pagtudlo ni Davide sa labing taas nga katungdanan sa labawng hukmanan sa penthouse sa hotel ni Tan, diin gipatawag siya ni Tan ug diin nagpaabot nang daan si Davide.  Wa hinuon mosulti si Estrada nganong nagpadiktar siyang Tan—unsay iyang utang kabubut-on o kon unsay bugti sa iyang pag-uyon.

            Matod ni Estrada wa makawang ang pagtabang ni Tan kang Davide:  Kay ang kasong tax evasion batok ni Tan nga niabot sa Korte Suprema, inay husayon ang merito, gihimong bola sa pingpong ug gipasa pagbalik sa ubos nga hukmanan.

                        -o0o-

            Nihit ang mga detalye ni Estrada sa kaso.  Igo lang siyang niingon nga way niapelar mao nga hingpit nang nabasura ang kasong tax evasion batok ni Tan.

            Nakalimot ba si Estrada nga siya pa ang presidente niadtong higayona?  Nga ang prosekusyon sa kaso—nga naglakip sa Department of Justice ug sa buhatan sa solicitor general—iyang mga tinudlo ug direktang ubos sa iyang buhatan?  Nga, sa ato pa, pinasikad sa kasayuran nga gikan ra sang Estrada, ang kapakyas pag-apelar iyang kasaypanan ug di kang Davide?

                        -o0o-

            Ang mga pasangil ni Estrada batok ni Davide kabahin sa libro mahitungod sa iyang kinabuhi ug pamunoan nga gitakdang mogawas karong Disyembre.  Giuna-una niya pagpagawas ang mga pasangil aron pagkuwestiyon sa pagkatudlo ni Davide sa Truth Commission ug sa iyang kamatinud-anon paggukod ni Arroyo.  Nga, sama ni Tan, nautangan sab og kabubut-on ni Davide kay maoy nitudlo niya pagka embahador sa Pilipinas alang sa United Nations.

            Ang wa hisguti ni Estrada mao ang dako niyang kahiubos ni Davide.  Kinsa bisan gitudlo niya sa Korte Suprema wa mopakita og bisan gamay na lang timaan pagdupa niya atol sa impeachment trial sa Senado ug mao pa gyoy nipapanumpa ni Arroyo human siya napalagpot sa Edsa Dos niadtong Enero 20, 2001.  Samang katakos ni Davide pagsalikway og utang kabubut-on, bisan sa pasidaan ni Estrada, mahimong mapuslanon pagtuman sa labing bag-o niyang gimbuhaton.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 7, 2010

                        Media ug gabinete

 

            Ambot kinahanglan pa nga seminaron ang mga sakop sa gabinete ni Pres. Noynoy Aquino unsaon pagpakiglambigit sa media.  Di na sila kinahanglan nga magkuha og resource persons nga mga eksperto sa media ug public relations aron pagpasabot sa batakan nilang mga gimbuhaton di lang ngadto sa media kon dili, ug labi na, ngadto sa mga magbubuhis nga, segun sa ilang pangu, maoy tinuod nilang amo:

·        Pagpakisayod unsay labing dagko ug dinalian nga mga panginahanglan sa nagkalainlaing mga hut-ong sa katilingban nga ilang gialagaran; ug

·        Pagpasabot sa ilang mga programa ug unsay kapuslanan ngadto sa kinabag-an sa nasud ug sa katawhan.

                        -o0o-

            Hinaot nga way sukaranan ang mga pagduda nga ang mga sakop sa gabinete inay tudloan sa makiangayon nga pakiglambigit sa media hulhogan na hinuon unsaon pagmaniobra sa media.  Kansang mga sakop mopalabi sa mga opisyal nga di kamaong manubag sa ilang mga pangutana kay sa mga tinubdan nga nakamenos nila.

            Angayng pasabton ang mga sakop sa gabinete ni Aquino nga ang sayop nga tubag sa media mas maayo pa kay sa paglikay-likay og tubag sa ilang mga pangutana.  Nga maoy bisyo nilang kanhi presidente Gloria Macapagal-Arroyo ug sa iyang gabinete.  Wa sila manambong og seminar mahitungod sa media.  Igo lang gipakaon ug gipainom ug gisuburnohan ang mga sakop sa media nga ilang natental.

                        -o0o-

            Sayop gyod hinuon si Presidential Spokesman Edwin Lacierda sa pakiglalis sa mga sakop sa media nga ilang gibakwi ang Memorandum Circular No. 1 di tungod sa sayop kon di tungod sa language "fine-tuning."  Si Lacierda, isip tigpamaba sa kampanya ni Aquino, suhito na sa media.  Ang bugtong katin-awan sa iyang bulilyaso mao nga nasudlan nang iyang ulo og gagmayng bakukang sa gahom.

            Sayop sab si Education Secretary Armin Luistro pagpasangil sa media nga nasayop sa sex education.  Daghang hambogerong sakop sa media.  Masuko sila kon pahibaw-on sa ilang sayop.  Mas maayong sultihan na lang unsay gituohan ni Luistro nga sakto.

                        -o0o-

            Di angayng maalarma ang Malakanyang sa giingon nilang kapakyas sa media pagtahud sa naandan nga "honeymoon period" sa unang 100 ka adlaw sa bag-ong pamunoan.  Di angayng ikahasol nga karon pa lang gikuti-kuti nang pagka-uwahi ni Aquino sa iyang mga lakaw, sa sayop sa iyang labing unang kamandoan ug sa panag-unay sa iyang mga dumadapig.

            Angayng pangandaman ang di kapugngan nga pag-abot sa panahon nga ang mga sakop sa media magsugod na og pangutana, ug nianang higayona may sukaranan nang mga magbubuhis nga maningil, unsa nay nahitabo sa ilang gipasalig nga pagbadlong sa grabe nga pangurakot, paghaw-as sa katawhan gikan sa lapad nga katimawa ug matinud-anon nga pagpatuman sa balaod, bisan kinsa ang hingtungdan ug bisan kinsa pa ang maig-an.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 6, 2010

                        Bag-ong DPWH

            Ang bag-ong liderato sa DPWH di na mosusi tinuod ba nga, sama sa overpriced nga decorative lampposts ug surveillance cameras sa Asean Summit sa Sugbo, anomaluso sab ang pagpangaspalto sa kadalanan ug ang pagpatuman sa uban pang mga proyekto sa summit niadtong 2007.  Mao ni pasumbingay ni DPWH Secretary Rogelio Singson.

            Kinsa nahadlok nga kon iyang subayon ang mga pasangil sa kahiwian sa mga proyekto sa pamunoang Arroyo, wa na siyay laing mahimo.  Nitataw hinuon si Singson nga iyang paningkamotan paghatag og kinutoban ang kinawatay sa mga proyekto sa DPWH—nga sa pipila ka kaso 30% na lay nadapat sa proyekto kay ang 70% giilogan sa pribadong mga bolsa.

                        -o0o-

            Sa ato pa, mahimong di na matubag ang misteryo nganong ang makalibog nga kaso sa overpricing sa deco lampposts kutob ra sa mga opisyal sa rehiyonal nga buhatan sa DPWH sa Central Visayas ug wa kaabot nilang kanhi kalihim Hermogenes Ebdane ug ubang mga opisyal sa nasudnong buhatan, kansang pagtugot gikinahanglan pagpalihok sa higanteng transaksiyon.

            Gawas lang kon ang mga proyekto sa niaging Asean Summit maapil sa imbestigasyon sa Truth Commission ni kanhi chief justice Hilario Davide Jr.  Gawas sa kaso sa deco lampposts nga nagkayamukat sa Sandiganbayan, padayong giyak-an sa Visayas Ombudsman ang nag-unang kaso sa surveillance cameras.  Wa gyod gani susiha ang pasangil nga nipis kaayong aspalto sa ruta sa summit.

                        -o0o-

            Si Singson, kanhi tagduma sa Maynilad Water Services Inc., nipasidaan nga iyang palagputon ang mga opisyal sa DPWH nga di mosubay sa hiningusgan niyang kampanya batok sa pangurakot.  Determinado siya pagkuha pagbalik sa pagsalig sa katawhan alang sa usa sa labing nangalisbo nga buhatan sa kagamhanan.

            Uban ang pagtabang sa nagpakabana nga mga sektor sa katilingban, nanumpa si Singson pagbaraw sa nimaniobra sa mga subasta sa labing dagkong mga proyekto, pagtaktak sa "15-30" nga mga kawani sa nasudnon ug rehiyonal nga mga buhatan ug paghunong sa sabotahe sa pagpatuman sa mga proyekto nga nakapausik og binilyon ka pesos sa atong buhis.

                        -o0o-

            Hangtod karon wa pay lagda unsaon pagsusi sa Truth Commission ang gidudahan nga mga transaksiyon sa pamunoang Arroyo.  Ang mga sakop sa komisyon ba lay magpili?  O modawat sila sa mga reklamo sa mga magbubuhis?  Kutob ba lang sa mga proyekto nga gipasiugdahan sa nasudnong kagamhanan?  O mahimo sang iapil ang mga proyekto sa lunod-patay nga mga alyado ni Arroyo nga gidudahang gihimo sang kahimanan sa grabeng kawat?

            Wa pa ganing kasugod sa pakisusi, gikondenar nang komisyon ni Davide nga inutil ug ang pagtukod ni Aquino ini nga way kapuslanan.  Kasagaran sa nikisikisi mga turutot ni Arroyo.  Nga wa gyod untay angayng kahadlokan kon tinuod pa nga way mahimo silang Davide ug kaubanan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for July 5, 2010

                        Tunglo sa LTO

Dihang nagtuon pa kog drive (sa wa pa makumbinser nga mogamay ang dan kon duna koy kasugat), gihatagan ko sa driving school og student's permit.  Nga gipakaingon nako nga angay lang aron may papel kong kuptan nga nagtugot nako pagkat-on pagmaneho ginamit ang kadalanan.

Hangtod nga akong nalilian sa website sa LTO ang mga panginahanglan sa student's permit:  Aplikasyon alang sa driver's license; orihinal nga birth certificate uban ang photocopy; NSO authenticated birth certificate uban ang opisyal nga resibo ug photocopy; orihinal nga balidong pasaporte uban ang photocopy; ID sa PhilHealth, o GSIS, o TIN, o Pag-ibig, o sa kompaniyang gitrabahoan; ug kon 16 ngadto sa 18 anyos pang aplikante, gi-notaryohang pagtugot sa mga ginikanan.

-o0o-

            Mas kuti ang mga panginahanglan non-professional ug professional driver's license.  Apan akong driving school nipasalig nga human sa usa ka buwan kabayloan na ang akong student's permit og non-professional driver's license.  Wa na ko magtagad pagkuha og driver's license apan daghan sa akong mga higala niingon nga namayad lang silag fixers.

            Atubangan sa sunudsunod nga mga aksidente sa kadalanan sa Sugbo karong tuiga, ug human niasumir ang bag-ong pamunoan, angayng sublion sa LTO ang busluton nilang sistema.  Unsa ba kaluwas ang inosenteng mga pasahero ug responsableng mga motorista gikan sa mga drayber nga gipanghatagan og lisensiya sa way pagtudlo sa batakang mga lagda sa trapiko ug luwas nga pagmaneho?

-o0o-

            Gawas sa negatibong resulta sa drug test, medical certificate, NBI clearance ug TIN, ang aplikante kinahanglan nga mopasar sa written ug practical examination.  Apan nahibaw-an na sa tanan, gawas na lang tingali sa tigsuwat sa press release sa LTO nga nabadlong na nilang fixers, nga ipahigayon lang ang tinarung nga pasulit kon may bus nga moambak sa pangpang ug ubang aksidenteng mamatyan og daghan.

            Labaw nang wa magtagad ang LTO pagsusi kamao ba gyong momaneho ang mga aplikante nga ilang gihatagan og lisensiya.  Hinaot nga ilang tun-an ang mga sugyot nga hiusahon ang driving schools pagtikad og lapad nga luna nga morepresentar sa tanang matang sa agianan ug komplikasyon sa trapiko alang sa ilang mga tinun-an.

-o0o-

            Dia pay laing binuang sa LTO.  Nakahibawo ka ba unsay kalainan sa non-professional ug professional license?  Ang non-professional driver's license nagkinahanglan og student's permit nga balido sud sa usa ka buwan; samtang ang professional driver's license nagkinahanglan og student's permit nga balido sud sa lima ka buwan.

Mao ra na.  Way lahi nga pakisusi kamao ba gyong moda og higanteng trucks o buses ang mga aplikante sa professional license.  Maong sunod higayon nga makasugat o makasakay ta og trak o bus sa lugsungon nga likoanan duol sa pangpang, mangaliya ta nga ang drayber wa kabayad og fixers.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com